Vezirköprü Semaveri, Samsun’un Vezirköprü ilçesine özgü, el sanatı ürünü olarak üretilen ve Türk çay kültürünün önemli bir parçası olan geleneksel bir semaverdir. Mahreç işareti türünde coğrafi işaretle tescillenmiş olan bu ürün, hem teknik üretim süreci hem de kültürel mirasıyla dikkat çeker.

Tarihçe ve Köken

Semaver, Türk kültüründe çay demlemenin ayrılmaz bir unsuru olarak yer edinmiştir. Semaverin kökeni 18. yüzyılda Rusya’nın Urallar bölgesine dayanır. Rusçada “kendi kendine” anlamına gelen “samo” ve “kaynamak” anlamına gelen “varit” kelimelerinden türeyen “semaver” kavramı, Tula bölgesinde geliştirilmiştir. Anadolu’ya ise Tatar göçleriyle birlikte ulaşmış ve özellikle Samsun’un Vezirköprü ve Havza ilçelerinde yaygınlaşmıştır. Vezirköprü, semaver üretiminde kendine özgü bir merkez haline gelerek bu el sanatını günümüze taşımıştır.^【1】 

^{Vezirköprü Semaverleri (Kültür Portalı)}

Üretim Süreci

Vezirköprü Semaveri, yassı tip olarak bilinen bir tasarıma sahiptir ve genellikle galvanizli sac, bakır veya pirinç gibi malzemelerden üretilir. Üretim, ustaların el becerisi ve titiz işçiliğiyle gerçekleşir. Semaverin yapımı, birden çok parçanın bir araya getirilmesiyle tamamlanan karmaşık bir süreçtir. Gövde, kapak ve baca, delme ve lehimleme işlemleriyle bütünleştirilir. Kulplar, dört papuçtan oluşan iki parçanın lehimlenmesiyle gövdeye eklenir. Altı parçadan oluşan ve “kulpuk” olarak adlandırılan ayak kısmı, birleştirilerek semavere monte edilir. Lökara kısmı delinip hazırlanır ve gövdeye eklenir. Koltuk, koltuk arkası ve kapaklar da monte edildikten sonra silme ve cilalama işlemleriyle semaver tamamlanır. Bazı durumlarda, çalışanların isteğine bağlı olarak dört parçadan oluşan bir dolitik kısmı da eklenir.

Kullanım sırasında, semaverin su doldurma bölümüne su, ateşlik bölümüne ise kömür ya da çalı çırpı konulur. Gövdenin alt kısmından ateş yakılarak suyun kaynaması sağlanır. Bu geleneksel yöntem, semaverin hem işlevselliğini hem de kültürel değerini yansıtır.

^{Vezirköprü Semaverleri (Kültür Portalı)}

Coğrafi İşaret Tescili

Vezirköprü Semaveri, 26 Eylül 2017 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu’na yapılan başvuruyla ve 27 Aralık 2017 tarihinde tescil edilerek Mahreç İşareti türünde coğrafi işaret statüsü kazanmıştır. Tescil, Vezirköprü Belediyesi tarafından yaptırılmıştır. Coğrafi işaret, ürünün Vezirköprü ilçesiyle olan bağını ve geleneksel üretim yöntemlerini korumayı amaçlar. Ürün, işletmenin görülebilecek bir alanında veya marka ile birlikte coğrafi işaret adı kullanılarak piyasaya sunulabilir.

Denetim ve Kültürel Önemi

Vezirköprü Semaveri’nin üretimi, coğrafi sınırlar içerisinde belirlenen standartlara uygun olarak gerçekleştirilir. Denetimler, Vezirköprü Belediyesi, Vezirköprü Esnaf ve Sanatkârlar Odası, Vezirköprü Kaymakamlığı ve ürün hakkında bilgi sahibi olan kişiler tarafından periyodik olarak yapılır. Bu denetimler, semaverin geleneksel yöntemlerle üretilmesini ve kalitesinin korunmasını sağlar.