X-BAT, Amerikan savunma-teknoloji şirketi Shield AI tarafından geliştirilen, otonom (pilot gerektirmeyen) ve dikey kalkış-in iniş (VTOL) yeteneğine sahip konsept bir savaş uçağı (İng. Collaborative Combat Aircraft, CCA) platformudur.
Gelişim Tarihi ve Amaç
Shield AI, X-BAT projesine başlamadan önce dikey kalkış ve iniş (VTOL) kabiliyetine sahip gözetleme ve taarruz görevli otonom hava aracı V-BAT ile tanınıyordu. X-BAT, bu platformun performans ve görev yelpazesini daha genişletilmiş, savaş jetine yakın bir seviyeye taşımak amacıyla geliştirilmiştir. Yeni sistemin hedefi, daha uzun menzillere ulaşabilen, jet motorlu ve çok rollü görevler yürütebilen otonom bir savaş platformu ortaya koymaktır.
Shield AI, X-BAT’i "dikey kalkış kabiliyeti, uzun menzil, çok yönlü görev esnekliği ve yüksek otonomi düzeyini bir araya getiren bir hava gücü çözümü" olarak tanımlar. Uçak, şirketin geliştirdiği “Hivemind” adlı yapay zekâ pilot sistemiyle entegre biçimde çalışır. X-BAT konsepti, 21–22 Ekim 2025 tarihlerinde kamuoyuna tanıtılmıştır.
Konsept ve Operasyon Felsefesi
X-BAT, modern savaş ortamında pist ve üs bağımlılığını ortadan kaldıran bir hava platformu olma hedefiyle tasarlanmıştır. Geleneksel uçaklardan farklı olarak, dikey kalkış ve iniş yeteneği sayesinde gemilerden, dağlık bölgelerden veya geçici üslerden operasyon yapabilir durumdadır. Bu, özellikle hava üslerinin risk altında olduğu yoğun çatışma bölgelerinde stratejik bir avantaj sağlamayı hedefler.
Uçak, Shield AI’nin geliştirdiği “Hivemind” adlı yapay zekâ pilot sistemiyle donatılmıştır. Bu sistem, GPS veya iletişim bağlantısının kesildiği ortamlarda uçuşu sürdürebilme, hedef tespiti, rota planlaması ve diğer uçaklarla koordineli görev yürütme yeteneğine sahiptir. X-BAT, hem insanlı uçaklarla koordineli şekilde görev yapabilecek hem de tamamen otonom operasyonlar gerçekleştirebilecek şekilde tasarlanmıştır.
Platformun önemli hedeflerinden biri de operasyonel maliyetlerin azaltılmasıdır. Shield AI, X-BAT’in beşinci nesil savaş uçaklarına kıyasla daha düşük işletme ve bakım maliyetleriyle “etki başına maliyet” oranında avantaj sağlamayı hedeflemektedir.
X-BAT'in tasarımı, aracı yalnızca hava-hava veya hava-yer görevleriyle sınırlı bırakmaz. Uçak, elektronik harp (EW), istihbarat-gözetleme-keşif (ISR) ve yakın hava desteği gibi çok çeşitli görevleri yerine getirebilecek biçimde çok rollü olarak dizayn edilmiştir. Bu yönüyle X-BAT, modüler ve görev odaklı otonom savaş sistemleri anlayışının örneklerinden biridir.
Shield AI Tarafından İlk Kez Gösterilen X-BAT Modeli (Shield AI)
Teknik Özellikler (Planlanan / Açıklanan)
X-BAT’in kanat açıklığı yaklaşık 39 fit (yaklaşık 12 metre), gövde uzunluğu ise 26 fit (yaklaşık 8 metre) olarak belirtilmiştir. Uçak, 2.000 deniz milinden (yaklaşık 3.700 kilometre) daha uzun bir menzile ulaşabilecek şekilde tasarlanmıştır. Servis irtifasının 50.000 fitin (yaklaşık 15.000 metre) üzerinde olması hedeflenmektedir. Manevra kabiliyeti açısından 4 g’nin üzerinde yük faktörüne ulaşabileceği açıklanmıştır.
Tahrik sistemi olarak F-16 sınıfında bir türbin motoru kullanılacağı, motorun art yakıcı (afterburner) donanımına ve yönlendirilebilir itki memesine sahip olacağı öngörülmektedir. Bu yapı, hem dikey kalkış ve iniş hem de yüksek hızlı yatay uçuş modlarında esnek kontrol sağlamayı hedeflemektedir.
X-BAT’in silah taşıma sistemi hem iç silah mahzenini hem de gerektiğinde kullanılabilen harici askı noktalarını içerir. Bu sayede uçak, düşük radar görünürlüğü gerektiren görevlerde mühimmatını gövde içinde saklayabilir, daha az kritik görevlerde ise dış yüklerle menzil veya kapasiteyi artırabilir durumda olacaktır.
Kalkış ve iniş biçimi dikey kalkış ve iniş (VTOL) prensibine dayanır. Yapısal tasarımın, dikey modda kuyruğu üzerine oturan bir konfigürasyona (tail-sitter) yakın olması beklenmektedir. Bu düzen, X-BAT’in pist veya uçak gemisi bağımlılığını ortadan kaldırarak, uzak veya geçici konuşlanma alanlarından görev icra etmesini mümkün kılmayı amaçlar.【1】
X-BAT'in Operasyonel Halde Olması Beklenen Tekerleksiz Dizaynı (Yapay Zeka Yardımıyla Oluşturulmuştur)
Planlanan Zaman Çizgisi ve Etaplar
Shield AI, ilk dikey kalkış ve iniş (VTOL) testlerinin 2026 sonbaharına kadar planlandığını belirtmiştir. Tam uçuş testleri ve operasyonel doğrulama aşamasının 2028’e kadar tamamlanması hedeflenmektedir. Üretim ve saha konuşlandırmaları ise daha sonraki yıllarda devreye alınacaktır.
