Yıldız’dan Gülistan’a, tarihçi Hasan Yenilmez tarafından kaleme alınmış, Osmanlı İmparatorluğu’nun II. Meşrutiyet arifesinde İran Meşrutiyeti’ni nasıl yakından takip ettiğini belgeleyen kapsamlı bir tarih çalışmasıdır. Dergâh Yayınları’nın Tarih serisinde Aralık 2024’te yayımlanan eser, 296 sayfa boyunca diplomatik, sosyal ve entelektüel etkileşimleri detaylı şekilde sunar.

Konu

Kitap, Tanzimat ve II. Meşrutiyet dönemi Osmanlı modernleşme hareketlerinin İran’a yansımasını; matbuat, aydın kadro ve devlet bürokrasisinin bu ilişkilerdeki rolünü kronolojik ve tematik olarak analiz eder. II. Abdülhamid yönetimi döneminde Osmanlı siyasetinin İran’daki anayasal gelişmeler karşısındaki tutumu, II. Meşrutiyet’in ilanına kadar süren diplomasi trafiği ve fikir yayılımı, Mehmed Şemseddin Bey'in raporları ve Osmanlı muhalefet hareketlerine dair belgelerle aktarılır. Metinde Osmanlı–İran etkileşimi, hem iktidar hem muhalefet perspektiflerinden zengin bir biçimde ele alınır.

Temalar

• Modernleşme Politikaları: Tanzimat ve Islahat ile başlayan reformların İran’daki yankıları anlatılır.
• Diplomasi ve Matbuat: İttihatçı aydınlar, bakanlıklar ve gazetecilik faaliyetleri üzerinden fikir temasını anlatır.
• İttihat ve Muhalefet Etkileşimi: Osmanlı muhaliflerinin İran’da yürüttüğü faaliyetlerin Meşrutiyet sürecine etkisi anlatılır.
• Dinî ve Mezhepsel Bağlam: Sünni–Şiî ilişkiler çerçevesinde iki ülke içindeki toplumsal dinamikler anlatılır.

Anlatım ve Üslup

Yazar, kronolojik örgü ile tematik çözümlemeyi harmanlayan bir yapı kurar. Arşiv belgeleri, raporlar ve dönemin matbuatı dikkatle analiz edilerek, olay örgüsü akademik bir üslupla aktarılır. Bölümler geçişlerinde Osmanlı ve İran kamuoyunun algısı karşılıklı olarak karşılaştırılır, betimleyici anlatımlar bulunur. Görsellerle desteklenen metin, dönemin siyasal atmosferini hem analitik hem yorumlayıcı bir dille iletir.