Zinciriye Medresesi, 1385 yılında Mardin’de Artuklu Sultanı Necmettin İsa tarafından inşa edilmiş, farklı dönemlerde eğitim kurumu, yurt ve kamu binası olarak kullanılmış tarihî bir yapıdır.

^{Zinciriye Medresesi (Mardin.KTB)}

Mimari Yapı ve Mekânsal Düzen

Medrese, doğu-batı yönünde dikdörtgen bir alana yerleştirilmiştir. İki katlı yapı; açık avlu, revaklı galeriler, cami, türbe ve öğrenci hücrelerinden oluşmaktadır. Doğu yönündeki giriş kapısı, süsleme unsurları açısından daha yoğun işlenmiş olup anıtsal nitelik taşır. Girişin ardından yıldız tonozla örtülü bir hol bulunmaktadır. Bu bölümden batı yöndeki avluya geçilmektedir.

Avlunun batı kenarında küçük bir cami yer almaktadır. Caminin bitişiğinde, dikdörtgen planlı ve mihrap nişi bulunan bir türbe bulunmaktadır. Üst katta, medrese öğrencilerinin kullanımı için ayrılmış, tonoz örtülü küçük hücreler sıralanmıştır. Yapıda taş işçiliği öne çıkmakta olup süslemeler sınırlı ve ölçülüdür. Ayrıca, doğu ve batı uçlarında silindirik gövdeli, kubbeyle örtülü iki kule yer almaktadır. Bu kulelerin işlevi tam olarak bilinmemekle birlikte, gözlem veya savunma amacıyla kullanılmış olabileceği düşünülmektedir.

Cumhuriyet Döneminde Kullanım Biçimi

Zinciriye Medresesi, Osmanlı sonrası Cumhuriyet döneminde eğitim kurumu niteliğini kaybetmiştir. 1930’lu yıllarda Evkaf Vekâleti tarafından Maarif Vekâleti’ne devredilmiş, ancak eğitim faaliyetlerinde kullanılmamıştır. Takip eden süreçte Türk Ocakları’na tahsis edilen yapı, burada da etkin bir şekilde değerlendirilememiştir. Medrese, bir dönem askeriyeye kiralanmış, ardından öğrenci yurdu olarak işlev görmüştür. 20. yüzyılın ikinci yarısında ise turistik ve kültürel değer taşıması nedeniyle Kültür Bakanlığı’na devredilmiş ve ziyarete açılmıştır. Bu kullanım değişiklikleri, yapının dönemler arası geçişlerinde uğradığı işlevsel dönüşümleri yansıtmaktadır.