Malzeme bilimi ve mühendisliğinde, akma noktası, bir malzemenin elastik davranış sınırına ulaştığı ve plastik deformasyonun başladığı gerilme-şekil değiştirme eğrisindeki noktayı ifade eder. Akma noktasının altında, malzeme elastik olarak şekil değiştirir ve uygulanan gerilme kaldırıldığında orijinal formuna geri döner. Ancak, akma noktası aşıldığında, oluşan deformasyonun bir kısmı kalıcı hale gelir ve bu durum plastik deformasyon olarak adlandırılır.

Akma dayanımı veya akma gerilmesi, malzemenin plastik deformasyona uğramaya başladığı noktadaki gerilme değeri olup, mekanik bileşenlerde izin verilen maksimum yükü belirlemek için yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu değer, kalıcı deformasyona neden olmadan malzemeye uygulanabilecek en yüksek gerilme seviyesini temsil etmektedir.

Akma Noktası ve Plastik Deformasyon İlişkisi

Akma noktasının altındaki gerilme seviyelerinde malzeme lineer elastik davranış sergilerken, akma noktasına ulaşıldığında plastik deformasyon meydana gelmektedir. Akma noktasına ulaşıldıktan sonra yük kaldırıldığında, malzeme elastik bölge sınırlarında geri dönüş sağlayamaz ve kalıcı deformasyon gösterir. Bu durum, malzemenin plastik deformasyona uğradığını gösterir.

^{Akma Noktası Ötesinde Yüklenmiş ve Ardından Üzerindeki Yük Kaldırılmış Sünek Malzemenin Gerilme-Gerinim Grafiği【1】}

Akma Değerinin Belirlenmesi

Alüminyum ve birçok sünek malzemede, akma başlangıcı, gerilme-şekil değiştirme eğrisinin belirgin bir yatay bölgesiyle tanımlanamaz. Bu tür malzemelerde gerilme, kopma mukavemetine ulaşıncaya kadar doğrusal olmamakla birlikte artmaya devam eder. Bu süreçte belirli bir noktadan sonra boyunlaşma başlar ve nihayetinde malzeme kırılma ile sonuçlanır.

Bu tür malzemeler için akma mukavemeti genellikle kaydırma yöntemi ile belirlenmektedir. Örneğin, %0.2 kayma yöntemi ile belirlenen akma mukavemeti, gerilme-şekil değiştirme diyagramının elastik bölgesine paralel bir doğrultuda çizilen doğru ile tanımlanır. Bu işlem sırasında, yatay eksende ε = %0.2 (veya ε = 0.002) noktasından başlatılan doğru, gerilme-şekil değiştirme eğrisini kestiği noktada akma gerilmesi (σ_y) olarak adlandırılır. Bu yöntem sayesinde, belirgin bir akma noktası olmayan sünek malzemelerde standart bir akma mukavemeti değeri belirlenebilir ve mühendislik hesaplamalarında kullanılabilir.

^{Akma Mukavemetinin Kaydırma Yöntemiyle Belirlenmesi【2】}

Belirgin bir akma noktası bulunmayan malzemelerde elastik limit kesin olarak belirlenemeyebilir. Ancak, çekme testi gibi deneysel yöntemlerle elde edilen veriler doğrultusunda, mühendislik uygulamalarında akma dayanımı belirlenerek malzemenin mekanik özellikleri tanımlanabilir. Bunun yanı sıra, malzemelerin yük altında gösterdiği davranışların değerlendirilmesi için gerilme-gerinim diyagramları kritik bir referans noktası oluşturmaktadır.