2025 Kenya Protestoları, Kenya genelinde Haziran ve Temmuz 2025 tarihlerinde düzenlenen, hükümet karşıtı talepler doğrultusunda gerçekleştirilen geniş kapsamlı gösterilerdir. Bu protestolar ilk olarak 25 Haziran 2025 tarihinde, 2024 yılındaki vergi karşıtı protestoların yıldönümünde başlamıştır. Sonraki haftalarda ise farklı tarihlerde tekrar alevlenmiştir. 25 Haziran’daki ilk gösterilerde en az 16 kişi, Temmuz ayındaki protestolarda ise toplam ölü sayısı en az 31’e ulaşmıştır.

_{2025 Kenya Protestoları, 25 Haziran 2025 - (Anadolu Ajansı)}

25 Haziran 2025 Protestoları

Arka Plan

2024 yılında Kenya'da yürürlüğe konulmak istenen "2024 Finans Tasarısı", temel tüketim mallarına yönelik vergi artışlarını içermiştir. Bu durum, başkent Nairobi başta olmak üzere ülke genelinde geniş çaplı protestolara yol açmıştır. Protestoların en yoğun yaşandığı 25 Haziran 2024 tarihinde göstericiler Kenya Parlamentosu'na girmiştir. Olaylarda güvenlik güçlerinin müdahalesi sonucu en az 60 kişi hayatını kaybetmiştir.

Bu olaylar sonrasında hükümet söz konusu tasarıyı geri çekmiştir ancak genç nüfus arasındaki işsizlik, ekonomik kriz ve polis şiddetine yönelik şikayetler, kamuoyunda hükümete karşı tepkinin devam etmesine yol açmıştır.

_{2025 Kenya Protestoları, 25 Haziran 2025 - (Anadolu Ajansı)}

2025 yılında düzenlenen protestolar, bir yıl önce hayatını kaybeden göstericilerin anılması amacıyla planlanmıştır. Öte yandan anma yürüyüşlerinin yanı sıra, göstericiler hükümetten polis reformları, yolsuzlukla mücadele ve ekonomik iyileştirmeler talep etmiştir. Gösteriler, özellikle gençlik örgütleri ve sivil toplum kuruluşlarının çağrısıyla organize edilmiştir. Katılımcılar, şeffaflık, adalet ve gençler için daha iyi bir gelecek taleplerini dile getirmiştir. Gösteriler  “Z Kuşağı Özgürlük Günü” adıyla gerçekleştirilmiştir. 

Gösterilerin Kapsamı

25 Haziran 2025 tarihinde ülkenin 47 ilinde gösteriler düzenlenmiştir. Başkent Nairobi, Mombasa, Kisumu, Kitengela, Kisii, Matuu ve Nyeri gibi şehirlerde kitlesel katılım olmuştur. Nairobi’de meclis binası, devlet başkanlığı konutu ve alışveriş merkezi çevresindeki yollar güvenlik güçleri tarafından kapatılmıştır. Göstericiler, ellerinde Kenya bayrakları ve geçen yıl ölen protestocuların fotoğraflarını taşıyarak, "Ruto must go" (Ruto gitmeli) sloganları atmıştır.

_{2025 Kenya Protestoları, 25 Haziran 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Polis Müdahalesi ve Çatışmalar

Gösteriler sırasında polis güçleri geniş güvenlik önlemleri almıştır. Nairobi ve diğer şehirlerde protestoculara karşı göz yaşartıcı gaz, tazyikli su, plastik mermi ve gerçek mermi kullanılmıştır. Polis, Nairobi’de parlamento binasına ve başkanlık konutuna çıkan yolları barikatlarla kapatmıştır. Bazı bölgelerde polis ile göstericiler arasında çatışmalar yaşanmıştır. Özellikle Nairobi’nin merkez iş bölgesinde yoğun polis müdahalesi görülmüştür.

_{2025 Kenya Protestoları, 25 Haziran 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Can Kaybı ve Yaralanmalar

Amnesty Kenya ve Kenya Ulusal İnsan Hakları Komisyonu (KNCHR) verilerine göre, 25 Haziran 2025 tarihinde düzenlenen protestolarda toplam 16 kişi hayatını kaybetmiştir. Bu kişilerin çoğunun polis tarafından vurularak öldüğü belirtilmiştir. En az beş kişinin doğrudan ateşli silahlarla vurularak yaşamını yitirdiği rapor edilmiştir.

KNCHR, ülke genelinde toplam 400'den fazla kişinin yaralandığını bildirmiştir. Yaralılar arasında göstericilerin yanı sıra polis memurları ve gazeteciler de yer almıştır. Nairobi'deki Kenyatta Ulusal Hastanesi'ne en az 107 yaralı sevk edilmiştir. Yaralıların büyük bir kısmının gerçek mermi ya da plastik mermi nedeniyle vücutlarında kurşun yaraları olduğu bildirilmiştir.

_{2025 Kenya Protestoları, 25 Haziran 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Machakos County’de bir güvenlik görevlisi, Kenya Power şirketinin tesislerini korurken vurularak hayatını kaybetmiştir. Matuu’da ise en az yedi kişi ateşli silah yaralanması nedeniyle hastaneye kaldırılmıştır.

Medya Sansürü ve İletişim Kısıtlamaları

Protestolar sırasında Kenya İletişim Otoritesi (CA), tüm televizyon ve radyo istasyonlarına, gösterilere ilişkin canlı yayınları durdurmaları yönünde bir emir göndermiştir. Bu karar, devlet tarafından düzenleyici yaptırımlar uygulanacağı uyarısıyla birlikte yayımlanmıştır. Emir sonrasında NTV ve KTN gibi bazı yayın organları geçici olarak yayından kaldırılmıştır ancak Nairobi Yüksek Mahkemesi, CA’nın kararını askıya alarak, kapatılan yayın hizmetlerinin derhal geri açılması yönünde geçici bir ihtiyati tedbir kararı vermiştir. Ayrıca NetBlocks adlı küresel internet izleme kuruluşu, Kenya’da Telegram uygulamasına erişim kısıtlaması getirildiğini bildirmiştir.

Şiddet Olayları ve Mülki Hasar

Gösterilerin gerçekleştirildiği bazı bölgelerde mülki hasar meydana gelmiştir. Nairobi yakınlarındaki Kikuyu kasabasında protestocular, yerel mahkeme binasını ateşe vermiştir. Ayrıca bir polis karakolu basılmış ve bazı hükümet binalarında ateş yakılmıştır. Bazı bölgelerde protestolar sırasında kimliği belirsiz motosikletli grupların (yerel tabirle "goons") protestoculara saldırdığı rapor edilmiştir. Bu grupların, kamçı ve sopalarla silahlanmış olduğu, bazı yerlerde polisin bilgisi veya iş birliği dahilinde hareket ettikleri iddia edilmiştir.

_{2025 Kenya Protestoları, 25 Haziran 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Uluslararası ve Yerel Tepkiler

Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Kanada ve diğer bazı Batılı ülkelerin büyükelçilikleri, protestolar öncesinde yayımladıkları ortak açıklamada, tüm taraflara "barışçıl gösterileri kolaylaştırmaları ve şiddetten kaçınmaları" çağrısında bulunmuştur. Açıklamada, sivil kıyafetli polislerin işaretlenmemiş araçlarla protestoculara müdahale etmesinin halk güvenini zedelediği vurgulanmıştır.

Kenya Dışişleri Bakanlığı ise yayımladığı açıklamada, polis ihlallerinin gerekli devlet kurumları tarafından ele alınacağını belirtmiş ve uluslararası ortaklıklarda karşılıklı saygının önemini vurgulamıştır. Kenya Editörler Birliği (KEG), CA’nın yayın yasağı kararını "anayasal olmayan devlet sansürü" olarak nitelendirmiştir. KEG, medya kuruluşlarına 2023 tarihli Yüksek Mahkeme kararını hatırlatarak, "böyle bir sansürün yasak olduğunu" belirtmiştir.

Hükümetin Tutumu ve Açıklamaları

Kenya Cumhurbaşkanı William Ruto, protestolar öncesinde yaptığı açıklamalarda, halkı "barışçıl bir şekilde gösteri yapmaya, ancak kaosa ve kamu malına zarar vermekten kaçınmaya" çağırmıştır. Ruto, protestoların başlamasından bir gün önce yaptığı konuşmada, "polise karşı güç kullanılmasına, tehdit edilmesine veya hakarete izin verilmeyeceğini" vurgulamıştır. Ayrıca, 2024 yılı Temmuz ayında Ruto hükümeti, önceki yıl yaşanan olaylar sonrasında kabinesinin neredeyse tamamını görevden almış ve yeni bir "geniş tabanlı hükümet" kuracağını duyurmuştur.

Kenya Ulusal İnsan Hakları Komisyonu (KNCHR), polis güçlerinin orantısız güç kullandığı yönündeki şikayetleri belgelediğini belirtmiş ve olaylarda kullanılan gerçek mühimmat, plastik mermi ve tazyikli su gibi müdahale araçlarının birçok yaralanmaya yol açtığını açıklamıştır. Polis adına açıklama yapan Kenya Polis Sözcüsü Muchiri Nyaga, olaylara ilişkin insan hakları kuruluşlarının iddiaları hakkında yorum yapmayı reddetmiştir.

7 Temmuz 2025 Protestoları (Saba Saba Yıldönümü)

Arka Plan ve Organizasyon

7 Temmuz 2025 tarihinde düzenlenen protestolar, Kenya’nın çok partili demokrasiye geçişini simgeleyen “Saba Saba” (7 Temmuz) gösterilerinin 35. yıldönümüne denk gelmiştir. Saba Saba Günü, 1990 yılında tek parti rejimine karşı düzenlenen demokrasi yanlısı protestoların yıldönümü olarak anılmaktadır.

_{Kenya'da Saba Saba Günü protestoları, 7 Temmuz 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Gösteriler, özellikle ekonomik kriz, vergi artışları, polis şiddeti ve muhaliflerin kaybolması gibi konulara karşı bir tepki olarak organize edilmiştir. Protestolar, insan hakları örgütleri, gençlik hareketleri ve muhalif siyasi partiler tarafından desteklenmiştir. Katılımcılar, 2024 ve 2025 yılında hayatını kaybeden protestocuları anmak amacıyla da toplanmıştır.

Gösterilerin Yayılımı ve Katılımcı Profili

7 Temmuz protestoları Kenya’nın 20’den fazla ilinde düzenlenmiştir. Nairobi, Eldoret, Kisumu, Mombasa, Nyeri, Kajiado, Kiambu, Meru, Nakuru, Vihiga, Laikipia, Embu, Narok ve Kakamega gibi illerde protestolar rapor edilmiştir.

Protestolara gençler, üniversite öğrencileri, muhalif siyasi gruplar, insan hakları savunucuları ve sivil toplum kuruluşları katılmıştır. Katılımcılar, Kenya bayrakları, demokrasi yanlısı sloganlar ve 2024-2025 yıllarında ölen protestocuların fotoğraflarını taşımıştır.

Polis Müdahalesi ve Güvenlik Önlemleri

Nairobi’deki ana yollar ve Devlet Başkanlığı konutu çevresi protestolar öncesinde kapatılmıştır. Polis güçleri, protestocuları dağıtmak için tazyikli su, göz yaşartıcı gaz, plastik mermiler ve bazı durumlarda gerçek mermi kullanmıştır.

_{Kenya'da Saba Saba Günü protestolarına müdahale, 7 Temmuz 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Polis, bazı bölgelerde askeri teçhizatlar ve maskeli, kimliksiz güvenlik görevlileri ile müdahalelerde bulunmuştur. Bağımsız gözlemciler, protestolar sırasında polisin yanı sıra machete ve sopalarla donatılmış sivil grupların da göstericilere saldırdığını bildirmiştir.

Can Kaybı ve Yaralanmalar

Kenya Ulusal İnsan Hakları Komisyonu (KNCHR) verilerine göre, 7 Temmuz 2025 tarihli protestolar sonucunda ölü sayısı en az 31’e yükselmiştir. Yaralı sayısının ise 107 olduğu belirtilmiştir. Yaralananlar arasında göstericiler, gazeteciler ve polis memurları yer almıştır. KNCHR ayrıca protestolar sırasında çok sayıda kişinin kaybolduğunu açıklamıştır.

_{Kenya'da Saba Saba Günü protestoları, 7 Temmuz 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Mülki Hasar ve Yağmalama Olayları

Bazı bölgelerde protestolar sırasında kamu binaları ve ticari işletmeler zarar görmüştür. Nairobi ve Eldoret gibi kentlerde süpermarketler ve kamu tesisleri yağmalanmış, bazı hükümet binaları ateşe verilmiştir.

Kenya Ulusal Uyum ve Entegrasyon Komisyonu, protestolar sırasında etnik gerginlik yaratacak açıklamalardan kaçınılması yönünde çağrıda bulunmuş ve polis şiddetini eleştirmiştir.

İletişim Kısıtlamaları ve Medya Müdahaleleri

7 Temmuz protestoları sırasında da iletişim kısıtlamaları sürmüştür. NetBlocks, sosyal medya platformlarında erişim kısıtlamaları tespit etmiş, bazı televizyon ve radyo kanalları kısa süreliğine yayından kaldırılmıştır. Polis müdahalesi sırasında bazı gazeteciler darp edilmiş ve gözaltına alınmıştır. Kenya Editörler Birliği ve insan hakları kuruluşları bu durumu kınamıştır.

Yerel ve Uluslararası Tepkiler

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği, 7 Temmuz protestoları sırasında yaşanan can kayıpları ve mülki zararları endişe verici olarak tanımlamış ve Kenya yetkililerine orantısız güç kullanımı ile ilgili hesap sorulması çağrısında bulunmuştur. ABD, Birleşik Krallık ve Kanada büyükelçilikleri, yeniden yayımladıkları ortak açıklamada, protestoların barışçıl bir şekilde gerçekleştirilmesi ve polisin orantılı güç kullanması çağrısında bulunmuştur.

Kenya Cumhurbaşkanı William Ruto, protestolar sırasında polise destek veren açıklamalarda bulunmuş ve "polise yönelik tehditlere, hakaretlere izin verilmeyeceğini" vurgulamıştır. İçişleri Bakanı Kithure Kindiki, protestolar sırasında polis karakollarına yönelik saldırılara karşı "vur emri" verildiğini açıklamıştır. Kenya Ulusal İnsan Hakları Komisyonu, tüm insan hakları ihlallerinin soruşturulmasını ve sorumlulardan hesap sorulmasını talep etmiştir.