Ağasar / Şalpazarı yöresel giysileri, Trabzon ili Şalpazarı ilçesinde uzun bir geçmişe sahip olan, kadınlar tarafından günlük yaşamda kullanılan geleneksel giyim ögelerini ifade eder. Bu giysiler Şalpazarı'nın kültürel kimliğini, tarihsel sürekliliğini ve toplumsal yapısını yansıtan, somut olmayan kültürel miras ögesi olarak öne çıkmaktadır.

2025 yılında Ağasar Folklor Araştırma Gençlik ve Spor Kulübü Derneği tarafından yapılan başvuru neticesinde mahreç işareti olarak tescil edilen bu giysiler, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında korunmaktadır. Tescil, 28 Nisan 2025 tarihinde onaylanmış ve üretimin Şalpazarı coğrafi sınırlarında gerçekleşmesi şart koşulmuştur.

^{Ağasar / Şalpazarı Yöresel Giysileri (Türk Patent)}

Bileşenler ve Giysi Unsurları

Ağasar yöresel kadın kıyafeti çok sayıda parçadan oluşur. Her bir parça, işlevsellik kadar sembol niteliği taşır:

Çember (Cember)

Başörtüsü olarak kullanılan çember, kare biçimindedir (100 x 100 cm). Genellikle boncuk, pul, iğne oyası, firkete oyası ile işlenir. Bağlama stilleri arasında “guşkuyruk” (boğaz açık), “gukul” (boğaz kapalı) biçimleri vardır. Pullar, alın kısmına yerleştirilir.

Fistan

Kırmalı fistan; roba, beden, kol ve etek olmak üzere 4 parçadan oluşur. Kumaş olarak saten, jarse, kadife ve krep tercih edilir. Etek kısmı dar olsa da kırma pilelerle kabarık görünüm sağlanır. “Sutaşı” denilen işlemeli şeritlerle ön beden ve etek çevresi süslenir. Roba kısmı genellikle hakim yaka ile çalışılır, yakalara “pat” ya da “biye” dikilir.

Yelek

Üç parçadan oluşur (ön-ön-arka). U yaka kesimlidir ve fistanın roba kısmını görünür kılar. Astarı genellikle divitin kumaştandır; dış yüzeyi saten, jarse veya krep kumaşlardan üretilir. Yaka ve etek kısımlarına pervaz parçaları dikilir; bunlara aplike tekniği ile üçgen muska şekilleri verilir. Bitkisel ve geometrik motifli nakışlar el ile işlenir. Ön ve arka parçaların birleşim yerinde yırtmaç yer alır.

Dizlik

Fistanın altına giyilen dizlik, şalvar benzeri formdadır. 2,20 metre divitin kumaş kullanılarak sağ ve sol paça ile ağ kısmından oluşacak şekilde dikilir. Bel ve paçalara lastik takılır. Bu parça, fistanın kabarık durmasını sağlar.

Kuşak

115 x 115 cm boyutlarında kare kumaşın üçgen şeklinde katlanmasıyla oluşturulur. İki kenarında püsküllü tokalar ve bele bağlamak için şerit bağcıklar bulunur. Estetik işlevinin yanı sıra fiziksel destek amacıyla (belin korunması, yük taşırken zorlanmama) kullanılır. Kuşak uçları, “kuşak çapanı (gazez)” ile tamamlanır.

Kuşak Tokası

Mukavva karton, boncuk ve floş ip kullanılarak oluşturulur. Boncuklar iplerle birlikte kartona sarılır; sarım sonunda ip düğümlenir ve süsleme yapılır. Hazırlanan parça, kuşağın arka kısmına monte edilir.

Peştamal

Kuşağın üzerine sarılan ve genellikle bordo - siyah veya beyaz - bordo desenli dokumadan yapılan peştamal, belin sol tarafından bağlanır. Uçları kuşağın orta kısmına katlanarak kuşak tokasının görünmesi sağlanır.

Kılık Bağı

Yaklaşık 2,5–3 metre uzunluğunda, 1,5 cm eninde dokuma bir bağdır. Peştamalın üzerine sarılır, uçları püsküllü ve boncukludur. Dokuma işlemi geleneksel el tezgâhlarında yapılır. Kullanılan renk dizilimi 40 sıra siyah, 16 kırmızı, 8 sarı, 4 beyaz şeklindedir. Bitiminde, uçlarına telki bağı örülerek püskül takılır.

Bel Bağı

Akrilik ip ile örgü şişi kullanılarak bir ters bir düz teknikle örülür. 2 metre uzunluğunda ve 15 ilmek genişliğinde örülen bağın uçlarına saçaklar eklenir. Saçaklar boncuklarla süslenir.

Ayakkabı ve Çorap

Diz altına kadar çıkan beyaz çorapların üzerine “kara lastik” veya “naylon lastik” tabanlı ayakkabılar giyilir. Ayakkabılar sadedir, işlevsellik esas alınır.

Çentik

Kola takılan çentik, aksesuar niteliğindedir.

Üretim Teknikleri

Ağasar yöresel giysileri büyük ölçüde el işçiliğine dayalıdır:

• Çember, hazır kumaş üzerine tığ, firkete veya iğne oyası ile kenar süslemeleri yapılarak hazırlanır.
• Fistan ve yelek, yöre terzileri tarafından özel ölçü ve desenlerle dikilir; sutaşı ve nakışlarla detaylandırılır.
• Kılık bağı, iplerin “ıyma”, “serene alma” ve “gücüleme” gibi aşamalardan geçmesiyle klasik tezgâhlarda dokunur.
• Kuşak tokası, karton ve boncuklarla örülerek hazırlanır; dekoratif işlev taşır.
• Bel bağı, örgü şişiyle 15 ilmek üzerinden örülerek hazırlanır.
• Peştamal, ham dokuma kumaşın kenarlarının dikilmesi ve uçlarına şerit bağcık takılması ile tamamlanır.

Coğrafi Bağ ve Tescil

Giysilerin tüm üretim süreci yalnızca Trabzon ili Şalpazarı ilçesi sınırlarında gerçekleştirilmek zorundadır. Giysiler, bu bölgenin tarihsel, kültürel ve sosyoekonomik bağlamıyla doğrudan ilişkili olup coğrafi sınır ile ün bağı taşımaktadır.

Tescil sahibi Ağasar Folklor Araştırma Gençlik ve Spor Kulübü Derneği'dir.

Adres: Kirazlıtepe Mah. Belediye Semt Pazarı 5, Üsküdar / İSTANBUL

Denetim Mekanizması

Ürünlerin üretim yöntemi ve amblem kullanımına uygunluğu, Şalpazarı İlçe Millî Eğitim Müdürlüğünün koordinasyonunda oluşturulan üç kişilik bir denetim mercii tarafından yılda en az bir kez denetlenir. Bu kurul, Şalpazarı Halk Eğitimi Merkezi ve Ziraat Odası temsilcilerinden oluşur.