Ahmed-i Hani Kent Müzesi, Ağrı ili Doğubayazıt ilçesi merkezinde, Çifte Pınar Mahallesi’nde, İshak Paşa Sarayı yolunun güneyinde, eski Hükümet Konağı mevkiinde yer alan bir kültür yapısıdır. Müze, 2014 yılında temeli atılarak 2017 yılında ziyarete açılmıştır. 18. ve 19. yüzyıl Osmanlı mimari unsurları dikkate alınarak tasarlanmış olup bir külliye düzeninde inşa edilmiştir. Müze, medrese planlı bir yapı ile geleneksel Doğubayazıt evinden oluşan iki ana binadan meydana gelir ve bu yapıların yer aldığı avlunun merkezinde bir şadırvan bulunur.

^{Ahmed-i Hani Kent Müzesi ve Geleneksel Doğubayazıt Evi (Kültür Portalı)}

Tarihçe

Müze, Doğubayazıt Kaymakamlığı’nın girişimleriyle, Kalkınma Bakanlığı ve Serhat Kalkınma Ajansı’nın (SERKA) finansal desteğiyle 2014–2016 yılları arasında inşa edilmiştir. Mimari projesi Dr. Şahabettin Öztürk tarafından hazırlanmıştır. Temel atma töreni 19 Temmuz 2014 tarihinde dönemin İçişleri Bakanı, Ağrı Valisi, milletvekilleri, yerel yöneticiler ve halkın katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Açılış töreni ise 13 Ağustos 2017 tarihinde Ahmed-i Hani Kültür, Sanat ve Turizm Festivali kapsamında, dönemin Kültür ve Turizm Bakanı ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı’nın katılımıyla yapılmıştır.

Müze, Doğubayazıt’ın tarihi, kültürel ve mimari kimliğini koruma, yöre halkının yaşam biçimlerini sergileme ve Ahmed-i Hani’nin düşünsel mirasını tanıtma amacıyla oluşturulmuştur. Müze adını, 17. yüzyılda yaşamış mutasavvıf, şair ve düşünür Ahmed-i Hani’den (Ehmedê Xanî) alır. Müze, Doğubayazıt Kaymakamlığı’na bağlı olarak faaliyet göstermektedir.

Konum ve Çevresel Özellikler

Müze, Doğubayazıt kentinin hâkim bir noktasında, şehre geniş bir bakış sunan tepelik bir alanda konumlanmıştır. Bulunduğu alandan eski Doğubayazıt yerleşimi, İshak Paşa Sarayı, Urartu ve Osmanlı dönemlerine ait kale kalıntıları ile Ağrı Dağı görülebilmektedir. Müze yerleşkesine ulaşım, İshak Paşa Yolu’nun güney yakasından ayrılan yaklaşık 100 metrelik bir ara yol ve taş merdivenlerle sağlanır.

Mimari Özellikler

Ahmed-i Hani Kent Müzesi Külliyesi, geleneksel Osmanlı mimarisinden esinlenilerek tasarlanmış iki yapıdan oluşur: medrese planlı Ahmed-i Hani Müzesi ve Geleneksel Doğubayazıt Evi. Külliye avlusu doğu-batı doğrultusunda uzanır ve ortasında yonu taştan yapılmış bir şadırvan yer alır. Yapılar ayrık düzende inşa edilmiştir.

Ahmed-i Hani Medresesi (Şeyh Ahmed El-Hani Müzesi)

Avlunun güneyinde, doğu-batı doğrultusunda konumlanan yapı, bazalt ve andezit taşlarından yapılmış tek katlı bir binadır. On kubbeli yapının ortasında büyük, yanlarda ise simetrik şekilde dizilmiş altı küçük kubbe yer alır. Sütunlar metal gergilerle birbirine bağlanan sivri kemerlerle desteklenmiştir. İç mekânda simetrik yerleşimli ocaklar, nişler ve kitaplıklar bulunur. Medrese mekânı, Ahmed-i Hani’nin eserlerinden sahnelerin silikon heykellerle canlandırıldığı bir müze olarak düzenlenmiştir. Ahmed-i Hani’nin Akide-i İman, Nubihar-ı Biçukan ve Mem û Zin adlı eserlerinden bölümler, figüratif heykeller ve etnografik unsurlarla anlatılmaktadır.

^{Ahmed-i Hani Medresesi (Kültür Portalı)}

Geleneksel Doğubayazıt Evi (Eski Bayezid Evi)

Avlunun batısında yer alan bu yapı, geleneksel kerpiç malzemeyle iki katlı olarak inşa edilmiştir. Düz toprak damlı olan evin iç mekân düzeni, Doğubayazıt konut kültüründeki geleneksel örnekleri yansıtır. Zemin katta mutfak, tandır evi, kiler ve sofalar; üst katta ise oturma odaları ve köşk bölümü bulunur. İç mekânda Doğubayazıt halkının günlük yaşamına, gelenek ve göreneklerine dair sahneler silikon heykellerle canlandırılmıştır. Yöresel kıyafetler, takılar, kına gecesi, dengbêj geleneği, tandır kültürü ve el sanatları gibi temalar etnografik malzemelerle sunulmuştur. Müzenin bu kısmında radyo, gaz lambası, bakır mutfak gereçleri, el örmesi çorap ve patikler, halı-kilim tezgâhları ve eski fotoğraflar yer almaktadır.

^{Geleneksel Doğubayazıt Evi (Kültür Portalı)}

Teşhir ve Tanzim Düzeni

Ahmed-i Hani Kent Müzesi, iki ayrı binada teşhir düzeniyle oluşturulmuştur. Medrese kısmında Ahmed-i Hani’nin hayatı, felsefesi ve eserlerinden seçilmiş sahneler tematik olarak sergilenirken; Eski Doğubayazıt Evi kısmında yöresel yaşam biçimleri, halk kültürü ve geleneksel üretim biçimleri betimlenmiştir.

Medrese binasında Ahmed-i Hani’nin öğrencileriyle ders verdiği sahneler, çocuklara yönelik öğretim temsilleri ve Mem û Zin mesnevisinden bir bölüm heykellerle betimlenmiştir. Doğubayazıt Evi’nde ise ekmek pişiren kadınlar, yün eğiren köylüler, kına gecesi hazırlıkları, halı-kilim dokuma sahneleri ve dengbêj anlatıları temsili olarak canlandırılmıştır. Ayrıca bahçe bölümünde eski tarım aletleri, sabanlar, tren rayları ve makaslar da sergilenmektedir.

Günümüzdeki Durumu ve Önemi

Ahmed-i Hani Kent Müzesi, Doğubayazıt ilçesinin kültürel mirasının korunması ve tanıtılmasında önemli bir merkez konumundadır. Yöre halkının geçmişine ait maddi ve manevi değerlerin yaşatıldığı, yerel kimliğin sürdürüldüğü bir “hafıza mekânı” olarak işlev görmektedir.