Akçabelen (Çetmi) şeker fasulyesi, Türkiye’nin Konya iline bağlı Beyşehir ilçesi sınırlarında, özellikle Akçabelen Mahallesi’nde yetiştirilen geleneksel bir fasulye çeşididir. 29 Ağustos 2019 tarihinde tescil edilmiş ve menşe adı olarak korunmaktadır. Tescil, Akçabelen Beldesi Tarımsal Kalkınma Kooperatifi tarafından yaptırılmıştır. Coğrafi işaret tescili, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında ürünün özgünlüğünü ve kalite özelliklerini koruma altına alır.

Coğrafi Konum ve İklim Özellikleri

Akçabelen Mahallesi, 1214 metre rakımıyla Toros Dağları’nın eteklerinde yer alır. Bölge, doğusunda Karacadağ, Karadağ, Dikenli Dağ, İpeler Dağı ve Ekinlik Dağı ile çevrilidir. Fasulyenin yetiştiği dönemde (20 Nisan – 10 Eylül) gece ve gündüz sıcaklıkları arasındaki fark yüksektir; bu, bitkinin vejetasyon süresini uzatarak olgunlaşmayı geciktirir ve fasulyenin daha dayanıklı olmasını sağlar.

Toprak ve Su Kaynakları

Bölge, doğal bitki örtüsü olarak geniş orman alanlarına sahiptir. Tarım arazilerinin çoğu eskiden orman olduğundan organik madde açısından zengindir ve besin madde dağılımı homojendir. Tuzluluk sorunu bulunmaz. Sulama suyu, Derebucak Barajı ve yeraltı su kaynaklarından sağlanır.

Üretim ve Tohum Özellikleri

Akçabelen (Çetmi) şeker fasulyesi, uzun yıllardır aynı tohumlarla üretim yapılan bir çeşit olup dışarıdan tohum alınmaz. Hem kuru fasulye hem de taze fasulye olarak tüketilebilir. Taze olarak toplanan ve olgunlaşan baklalar kırmızıya dönünce barbunya olarak pazara sunulur.

Tarım Yöntemi

• Toprak işleme: Sonbaharda yaklaşık 20 cm derinlikte sürülür.
• Ekim: Nisan-mayıs aylarında, 50 cm sıra aralığıyla, 5-6 cm derinliğe elle veya mibzer ile ekilir.
• Sulama: İlk çıkıştan itibaren toprağın durumuna göre damla veya yağmurlama yöntemiyle yapılır. Çiçeklenme ve bakla döneminde bitkinin en yüksek su ihtiyacı olduğu temmuz-ağustos aylarında 4 günde bir 6-8 saat sulama uygulanır.
• Gübreleme: Taban gübresi ekimle birlikte verilir; üst gübreleme ise azot, fosfor ve potasyum bitkinin gelişim dönemine göre uygulanır.
• Bakım: Çapalama, sırığa alma, ilaçlama ve yabancı ot kontrolü titizlikle yürütülür.

Biyolojik ve Morfolojik Özellikler

• Vejetasyon süresi: 105,67 – 115,33 gün
• Bitki boyu: 169,75 – 211,1 cm
• Bitkide bakla sayısı: 9,87 – 11,33 adet
• Tane sayısı/bakla: 4,22 – 4,65
• Yüz tane ağırlığı: 46,95 – 59,54 g
• Protein oranı: %19,47 – %25,13
• Tane verimi: 269,96 – 377,86 kg/da

Teknolojik Özellikler

• Kuru ağırlık: 43,22 – 48,19 g
• Su alma kapasitesi: 0,5 – 0,55 g/tane
• Pişme süresi: 23,6 – 84,8 dakika
• Şişme indeksi: 2,38 – 2,64 ml/tane

Hasat ve İşleme

Vejetasyon dönemi sonunda olgunlaşan bitkiler elle yolunur ve desteler halinde tarlada kurutulur. Kurutma sonrası patoz ile harmanlanır.

Denetim

Akçabelen (Çetmi) şeker fasulyesi üretimi, Akçabelen Tarımsal Kalkınma Kooperatifi koordinasyonunda denetlenir. Denetimler Beyşehir İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü, Beyşehir Ziraat Odası, Konya Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü ve ilgili üniversite bölümleri tarafından yürütülür. Denetimler, üretimden pazarlamaya kadar tüm aşamaları kapsar ve rutin yıllık denetimlerin dışında şikâyet veya ek talepler doğrultusunda da yapılır.