Akçadağ pilavı, Türkiye’nin Malatya iline bağlı Akçadağ ilçesine özgü, coğrafi işaret tescilli bir yemektir. Kundura buğdayından elde edilen bulgur ile küçükbaş hayvan eti, özellikle koyun veya kuzu etinin kaburga, arka but, ön kol ve sırt kısımlarının kuşbaşı doğranarak tereyağı ve kuyruk yağı ile pişirilmesiyle hazırlanır. Karabiberle tatlandırılan pilav, Akçadağ’ın mutfak kültüründe önemli bir yere sahip olup hem günlük öğünlerde hem de nişan ve düğün gibi özel günlerde tüketilir. Üretiminde kullanılan tüm malzemelerin ve pişirme sürecinin Akçadağ ilçesi sınırları içinde gerçekleştirilmesi zorunludur. 

Ayırt Edici Özellikleri

Akçadağ pilavı, kundura buğdayından elde edilen bulgur ile küçükbaş hayvan eti — tercihen koyun ya da kuzu — kullanılarak hazırlanan bir pilav türüdür. Kullanılan etin tercih edilen kısımları kaburga, arka but, ön kol ve sırt etidir. Etler kuşbaşı doğranmakta, tereyağı ve kuyruk yağı ile birlikte karabiber eklenerek pişirilmektedir.

Yemek, yalnızca günlük öğünlerde tüketilen bir yemek değil, aynı zamanda Akçadağ ilçesinin sosyal yaşamında önemli bir yere sahiptir. Nişan, düğün gibi özel gün ve törenlerde hazırlanmakta ve toplu tüketime sunulmaktadır. Bu özellikleri nedeniyle ürün, coğrafi sınırı olan Akçadağ ilçesi ile ün bağı taşır.

Malzemeler

Akçadağ pilavının 10 kişilik hazırlanışı için kullanılan bileşenler aşağıdaki gibidir:

• 600 gram bulgur (kundura buğdayından elde edilir)
• 1 kilogram koyun veya kuzu eti (kaburga, arka but, ön kol, sırt)
• 200 gram tereyağı
• 100 gram kuyruk yağı
• 42 gram tuz
• 20 gram karabiber
• 3,5 litre kaynamış su

Tüm bu bileşenler Akçadağ ilçesinde yetiştirilen ve üretilen ürünlerden temin edilmektedir.

Tarif/Üretim Metodu

Akçadağ pilavı üretiminde izlenen yöntem belirli aşamalardan oluşur. İlk olarak kaburga, arka but, ön kol ve sırt etleri kuşbaşı şeklinde doğranır ve bir gün önceden buzdolabında dinlendirilir.

Pişirme süreci, bir tencerede kısık ateşte tereyağı ve kuyruk yağının eritilmesiyle başlar. Eritilen yağların üzerine kuşbaşı doğranmış et ilave edilir ve etin üzeri düzeltilip tencerenin kapağı kapatılır. Yaklaşık 20 dakika sonra et karıştırılır, kapağı yarı açık konuma getirilir ve et, kendi suyunu çekene kadar pişirilir. Etin suyunu çekip kızarma sesi çıkarmaya başlaması üzerine tuz eklenir ve et, kısık ateşte karıştırılarak kavrulur.

Kavurma işleminden sonra, etin üzerine kaynamış su ilave edilir ve kısık ateşte yaklaşık 20-30 dakika kaynatılır. Bu şekilde hazırlanan karışım tirit olarak adlandırılır.

Ayrı bir kapta tereyağı eritilip kavrulur, karabiber eklenerek homojen bir karışım elde edilir ve bu karışım tiritin üzerine dökülür. Ardından bulgur ilave edilir ve karışım kısık ateşte 15-20 dakika pişirilir. Pilav piştikten sonra yaklaşık 10 dakika dinlendirilir. Servis sırasında, tercihen bulgurun üzerine eritilmiş tereyağı dökülerek sunum yapılır.

Coğrafi Sınırda Üretim Şartı

Akçadağ pilavının üretimi köklü bir geçmişe sahip olup, Akçadağ ilçesinin yemek kültüründe önemli bir yer işgal eder. Ürün, coğrafi sınır ile ün bağı taşıdığından, tüm üretim aşamalarının Malatya ili Akçadağ ilçesi sınırları içinde gerçekleştirilmesi zorunludur. Bu gereklilik, ürünün özgün karakterinin ve ününün korunması amacıyla düzenlenmiştir.

Kullanım Biçimi

Tescile göre Akçadağ pilavı ibaresi ve mahreç işareti amblemi, ürünün kendisi veya ambalajı üzerinde yer almalıdır. Ürünün kendisi veya ambalajı üzerinde bu ibare ve amblem kullanılamadığında, işletmede kolayca görülebilecek bir şekilde bulundurulması zorunludur.

Denetim

Akçadağ pilavının üretimi, tescil sonrası belirli denetim süreçlerine tabidir. Denetimler, Akçadağ Belediyesi koordinasyonunda, Akçadağ Belediyesi, Akçadağ İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ile Akçadağ Esnaf ve Sanatkârlar Odası temsilcilerinden oluşan, üründe uzman en az üç kişiden kurulu bir denetim mercii tarafından yürütülür. Denetimler yılda en az bir kez düzenli olarak yapılır. Ayrıca ihtiyaç duyulduğunda veya şikâyet halinde her zaman gerçekleştirilebilir.

Denetim mercii; kullanılan bileşenlerin uygunluğunu, üretim metodunun coğrafi işaret tescil belgesinde belirtilen usullere uygunluğunu ve Akçadağ pilavı ibaresi ile mahreç işareti ambleminin doğru kullanımını kontrol eder. Denetim sırasında kamu kurumlarından, özel kuruluşlardan veya bu kuruluşlarda görev yapan uzman kişilerden yararlanılabilir ya da denetim hizmeti satın alınabilir. Tescil ettiren kurum, hakların korunması için gerekli hukuki süreçleri yürütür.