Aktinomikoz, Actinomyces cinsi bakterilerin neden olduğu nadir görülen, kronik ve sıklıkla süpüratif (irinli) bir enfeksiyon hastalığıdır. Bu hastalık, genellikle yüz, boyun, göğüs ve karın bölgesinde apse oluşumu, fistüller ve granülomlar ile karakterizedir. Actinomyces bakterileri normalde insan vücudunda, özellikle ağız, boğaz ve gastrointestinal sistemde bulunan kommensal mikroorganizmalardır. Ancak, mukozal bariyerlerin zarar görmesi veya bağışıklık sisteminin zayıflaması durumunda patojen hale gelebilirler. Aktinomikoz, yavaş ilerleyen bir enfeksiyon olması ve klinik bulgularının diğer enfeksiyonlarla karıştırılabilmesi nedeniyle tanısı genellikle geciken bir hastalıktır.

Etiyoloji ve Patogenez

Aktinomikozun etkeni olan Actinomyces türleri, Gram-pozitif, anaerobik veya mikroaerofilik bakterilerdir. En sık görülen türler arasında A. israelii, A. gerencseriae ve A. odontolyticus bulunur. Bu bakteriler normal florada zararsızken, travma veya cerrahi girişim sonrası patojen hale geçebilir. Özellikle diş çürükleri veya diş eti hastalıkları sonrası enfeksiyon riski artar.

Hastalığın gelişiminde, bakterilerin dokulara invazyonu ve granülomatöz inflamatuvar yanıt önemlidir. Karakteristik olarak "sülfür granülleri" adı verilen sarı renkli granüller enfekte dokularda izlenir.

Klinik Bulgular ve Sınıflandırma

Aktinomikoz, enfeksiyonun yerleşim yerine göre sınıflandırılır:

• Servikofasiyal Aktinomikoz: En yaygın formdur. Diş enfeksiyonları sonrası yüz ve boyunda şişlik, ağrı, fistül ve trismus görülebilir.
• Torasik Aktinomikoz: Akciğerleri tutar, aspirasyonla gelişebilir.
• Abdominal Aktinomikoz: GİS perforasyonu sonrası ortaya çıkar. Karın ağrısı, kilo kaybı ve fistüllerle seyreder.
• Pelvik Aktinomikoz: Uzun süreli RİA kullanımına bağlıdır. Pelvik ağrı ve vajinal akıntı görülür.
• Nadir Formlar: Santral sinir sistemi ve deri tutulumları olabilir.

Tanı

Tanıda klinik bulgulara ek olarak aşağıdakiler kullanılır:

• Histopatoloji: Sülfür granülleri tanıyı destekler.
• Kültür: Altın standarttır fakat üremesi zordur.
• Moleküler yöntemler (PCR): Tür tayini için kullanılır.

Tedavi

• Antibiyotik: Uzun süreli tedavi gereklidir. Penisilin ilk tercih ilaçtır (6–12 ay).
• Cerrahi: Apse drenajı, fistül eksizyonu gibi girişimler gerekebilir.