Akyurt homaçası, Ankara’nın Akyurt ilçesine özgü, ilikli kemikli et, su ve tuz kullanılarak hazırlanan geleneksel bir yemektir. Sebze içermeyen bu yemek, tereyağında mühürlenen etlerle yapılır ve isteğe bağlı olarak baharat eklenebilir. Akyurt’un yemek kültüründe önemli bir yere sahip olan homaça, özellikle düğün ve özel davetlerde sıkça tüketilir. Yemeğin ünü, Akyurt ilçesiyle sıkı sıkıya bağlantılıdır ve bu nedenle 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 23 Aralık 2021 tarihinde mahreç işareti olarak tescil edilmiştir.
Tarihçe ve Kültürel Önemi
Akyurt homaçası, kökeni eskiye dayanan bir yemektir ve Akyurt ilçesinin gastronomik mirasının bir parçasıdır. Bölgedeki kasaplarda, homaça yapımına uygun ilikli kemikli etlerin satışı yaygındır. Yemeğin hazırlanışındaki özen ve geleneksel yöntemler, Akyurt’un sosyal ve kültürel hayatında, özellikle toplu davetlerde, kendine özgü bir yer edinmesini sağlamıştır. Homaça, hem lezzeti hem de hazırlanışındaki ritüellerle, ilçenin kimliğini yansıtan bir unsur olarak öne çıkar.
Üretim Yöntemi
Akyurt homaçasının üretiminde kullanılan et, Akyurt ilçesinde beslenen büyükbaş hayvanlardan elde edilir. Altı kişilik bir porsiyon için gerekli malzemeler ve hazırlık yöntemi şu şekildedir:
Malzemeler
- 4 kg ilikli kemikli büyükbaş hayvan eti
- 3 litre su
- 2 tatlı kaşığı tuz
- 150 g tereyağı
Hazırlık Aşamaları
- İlikli kemikli etler, kemiğinden ayrılmadan yumruk büyüklüğünde parçalara bölünür.
- Bir tencerede tereyağı eritilir ve etler bu yağda çevrilerek mühürlenir.
- Mühürlenen etler, temiz bir bez üzerine veya kalaylanmış bakır kevgire yerleştirilir ve kanının süzülmesi için bekletilir.
- Süzülen etler tencerenin dibine dizilir, üzerini geçecek kadar kaynamış su eklenir ve tuz ilave edilir. İsteğe bağlı olarak baharat kullanılabilir.
- Tencerenin kapağı kapatılarak etler pişirilir.
Kalabalık davetlerde ise daha büyük ölçekte hazırlık yapılır. Büyükbaş hayvan kesilerek karkas halinde homaça için uygun et hazırlanır. Etler bir süre dinlendirildikten sonra, Akyurt’ta “tinç” adı verilen kalaylı geniş bakır tavalarda mühürlenir. Mühürlenen etler kevgirlere yerleştirilir, üzerlerine ağır bir kap konularak bir gece bekletilir ve kanın süzülmesi sağlanır. Ertesi gün etler derin kazanlara dizilir, kaynamış su ve tuz eklenerek odun ateşinde veya büyük ocaklarda 3-4 saat pişirilir.
Servis ve Tüketim
Akyurt homaçası, etlerin kemiklerden sıyrılmasıyla sıcak olarak servis edilir. Yemeğin suyuyla birlikte sunulur ve Akyurt’ta genellikle bu suya ekmek banılarak tüketilir. Bu geleneksel tüketim şekli, yemeğin lezzetini tamamlayan bir unsur olarak öne çıkar.
Coğrafi Bağlantı ve Tescil
Akyurt homaçasının tüm üretim aşamaları, Akyurt ilçesi sınırlarında gerçekleşir. Yemeğin ünü ve geleneksel üretim yöntemi, bu coğrafi bölgeyle doğrudan bağlantılıdır. Akyurt Belediyesi tarafından tescil ettirilen homaça, 6 Ocak 2021 tarihinde başvurusu yapılarak 23 Aralık 2021’de mahreç işareti olarak tescillenmiştir. Tescil kapsamında, yemeğin adı, logosu ve mahreç işareti amblemi, ürün veya ambalaj üzerinde kullanılır; bu mümkün değilse, işletmelerde kolayca görülebilecek şekilde bulundurulur.
Denetim Süreci
Akyurt homaçasının üretim standartlarının korunması, Akyurt Belediyesi koordinasyonunda yürütülen denetimlerle sağlanır. Denetim mercii, Akyurt Belediyesi Zabıta Müdürlüğü, Akyurt İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ve Akyurt İlçe Sağlık Müdürlüğü’nden birer uzmanın katılımıyla oluşur. Denetimler yılda bir kez düzenli olarak yapılır; şikayet veya ihtiyaç durumunda ise 15 gün içinde ek denetim gerçekleştirilir. Denetimlerde şu kriterler kontrol edilir:
- Kullanılan bileşenlerin uygunluğu
- Üretim yöntemine uygunluk
- Akyurt homaçası ibaresi, logosu ve mahreç işareti ambleminin doğru kullanımı
Uygunsuzluk tespit edilirse, 15 gün içinde düzeltme talep edilir ve ardından tekrar denetim yapılır. Denetim mercii, gerektiğinde kamu veya özel kuruluşlardan uzman desteği alabilir veya hizmet satın alabilir. Tescilin korunması için hukuki süreçler, Akyurt Belediyesi tarafından yürütülür.
