Gök Medrese, Anadolu Selçuklu dönemine ait, eğitim ve ibadet işlevlerini birlikte sürdüren tarihî bir yapıdır. Amasya’da bulunan bu yapı, taş işçiliği, çini süslemeleri ve plan şeması ile Anadolu’nun kültürel ve mimari mirasında yer alır. Medreseye “gök” adının verilmesi, üzerindeki mavi tonlardaki çini ve sırlı tuğla bezemelerinden kaynaklanmaktadır.

^{Gök Medrese (Kültür Portalı)}

Tarihî Süreç ve Kuruluş

Gök Medrese, İlhanlılar döneminde, 1266 yılında İlhanlı Valisi Seyfeddin Torumtay tarafından inşa ettirilmiştir. Torumtay, yapının cami bölümünde yer alan türbesine defnedilmiştir. Bu durum, yapının, dönemin yöneticilerinin anı ve mekân bütünlüğü anlayışıyla tasarlandığını göstermektedir.

Medrese, İlhanlı egemenliği altındaki Amasya’da bilim ve sanat faaliyetlerine katkı sağlayan bir merkez işlevi görmüştür. Zamanla cami olarak kullanımı öne çıkan yapı, farklı dönemlerde onarılmış ve günümüze ulaşmıştır.

Mimari Yapı ve Plan Düzeni

Gök Medrese, açık avlulu ve dört eyvanlı klasik Selçuklu medresesi planına sahiptir. Dikdörtgen avlu, doğu ve batı yönlerinde hücrelerle çevrilmiştir. Ana giriş kuzey cephesinde yer alır ve taş işçiliğiyle dikkat çeker. Taç kapı; mukarnas dolgulu, geometrik bezemeli ve kabartmalı bordürlerle çevrilidir.

Güneyde yer alan cami bölümü dikdörtgen planlıdır ve kubbe ile örtülüdür. Mihrabı mukarnaslı niş biçimindedir. Mihrap çevresi ile pencere üstlerindeki duvar yüzeylerinde mavi-beyaz çini süslemeler bulunur. Cami ile medrese bölümleri, birleşik bir yapı kütlesi hâlinde tasarlanmıştır.

Süsleme Sanatı ve Malzeme Kullanımı

Gök Medrese’de mavi tonlardaki çini süslemeler öne çıkan bezeme öğeleri arasındadır. Firuze ve lacivert renkli çiniler, yapının cephesinde ve iç duvarlarında kullanılmıştır. Bu çinilerde geometrik ve bitkisel motifler ile kufi hat yazıları görülmektedir. Duvar yüzeylerinde zaman zaman sırlı tuğlalar da kullanılmıştır.

Yapının ana malzemesi düzgün kesme taştır. Revak kemerleri tuğladan, kubbe ve tonoz örtüler ise taş ve tuğla birlikte kullanılarak inşa edilmiştir. Malzeme çeşitliliği ve bezeme detayları, yapının mimari karakterini yansıtır.

^{Gök Medrese (Kültür Envanteri)}

İşlevsel Yapı ve Sosyo-Kültürel Rolü

Gök Medrese, klasik medreselerde olduğu gibi eğitim, ibadet ve sosyal hizmet işlevlerini bir arada yürütmüştür. Avlu çevresindeki hücrelerde öğrenciler kalmış; eyvanlarda ders verilmiştir. Caminin yapıya bitişik olarak bulunması, dini eğitimin sürdürülebilirliğini desteklemiştir.

Yapı içerisinde yer alan türbe, banisinin mezar yapısı olarak düzenlenmiştir. Genellikle güneybatı köşesinde bulunan türbe, dıştan sekizgen, içten ise dörtgen planlıdır.

Günümüzdeki Durumu ve Koruma Çalışmaları

Gök Medrese, 20. yüzyılda Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından çeşitli dönemlerde restore edilmiştir. Günümüzde cami bölümü ibadete açık olup, medrese kısmı ziyarete açıktır. Zaman zaman kültürel etkinliklerde de kullanılmaktadır. Yapı, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile yerel yönetimlerin koruması altındadır. Gök Medrese, Anadolu’daki benzer yapılarla birlikte somut kültürel miras kapsamında değerlendirilen tarihî eserler arasında yer alır.