Amasya kirazı, Latince adı Prunus avium L. olan “0900 Ziraat” çeşidinden üretilen, Türkiye’nin Amasya iline özgü coğrafi işaretli bir kiraz türüdür. 1950’li yıllardan itibaren bölgedeki kiraz festivallerine konu olan bu ürün, 18 Temmuz 2022 tarihinde menşe adı olarak tescillenmiş ve 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında korunmaya alınmıştır.

Coğrafi Sınır ve İklim Özellikleri

Amasya kirazı yalnızca Amasya ili sınırları içinde yetiştirilmektedir. Bölge, Orta Karadeniz’in ılıman iklimi ile İç Anadolu’nun karasal iklimi arasında geçit kuşağında yer alır. Yeşilırmak ve çevresindeki su kaynakları, dağlık yapı ve nemli hava koşulları sayesinde mikro-klima özellikleri oluşur. Bu iklimsel yapı, kirazın olgunlaşma döneminde su kaybını azaltır, tatlılık düzeyini korur ve meyve çatlamalarını %3’ün altında tutar. Bahçelerin doğu-batı yönlü açıklığı, güneşlenme ihtiyacını dengeli biçimde karşılar. Gece-gündüz sıcaklık farklarının yüksek olması da meyve kalitesini olumlu etkiler.

Ayırt Edici Özellikleri

Amasya kirazı; iri, yuvarlak ve geniş kalp biçimli meyveleriyle tanınır. Kabuk rengi kırmızı tonlarında, meyve eti ve suyu ise pembe tonlarındadır. Tatlı lezzeti, sert meyve eti ve iri yapısıyla diğer kirazlardan ayrılır. Çiçeklenme dönemi nisan ayıdır; hasat ise haziran ile ağustos ayları arasında yapılır. Kirazlar genellikle 200–1200 m rakım aralığında, tınlı ve alüvyon bakımından zengin topraklarda yetiştirilir.

Fiziksel Özellikleri

Amasya kirazının fiziksel nitelikleri hem görsel hem de yapısal açıdan onu ayırt edici kılar:

• Suda çözünebilir kuru madde oranı en az %15’tir.
• Meyve ağırlığı 8 ila 10 gram arasında değişir.
• Çekirdek ağırlığı 0,4 ile 0,7 gram aralığındadır.
• Sap ağırlığı 0,1 ile 0,15 gram arasında ölçülür.
• Meyve eni 23–28 mm, boyu ise 20–25 mm arasında değişkenlik gösterir.
• Sap uzunluğu 4–5 cm aralığındadır.
• Meyve eti sert yapıdadır.
• Kabuk rengi kırmızı ve tonlarıdır.
• Meyve suyu pembe ve tonlarındadır.
• Meyve eti rengi pembe ve tonlarındadır.
• Meyve şekli iri, yuvarlak ve geniş kalp biçimindedir.
• Çiçeklenme dönemi nisan ayıdır.
• Meyvedeki çatlama oranı %3’ün altındadır.
• Hasat dönemi haziran ile ağustos ayları arasındadır.
• Başlıca tozlayıcı çeşitleri Starks Gold ve Lambert’tir.

Üretim Metodu

Amasya kirazı üretimi, vegetatif çoğaltma yöntemiyle yapılır. Genellikle mahlep (Prunus L.) anacı üzerine aşılama uygulanır. Tohumlar nisan-mayıs aylarında ekilir, ertesi yıl ağustos-eylül döneminde aşılama yapılır. Aşı tutan fidanlar, sonbahardan ilkbahara kadar uygun dikim mesafeleriyle bahçelere dikilir. Tozlayıcı çeşit olarak “Starks Gold” ve “Lambert” önerilir.

Budama işlemleri modifiye lider veya merkezi lider sistemine göre yapılır. Doruk dallı budama sistemi tercih edilir. Budama, güneşlenme, hastalık direnci ve verim açısından kritik öneme sahiptir. Kullanılan ekipmanlar dezenfekte edilerek hastalık bulaşması önlenir.

Sulama damlama veya mikro yağmurlama yöntemiyle yapılır. Gübreleme için genellikle yanmış çiftlik gübresi tercih edilir; toprak analizlerine göre potasyum nitrat gibi gübreler uygulanır. Toprak havalandırması ve yabancı ot mücadelesi için nisan-mayıs aylarında sıra araları sürülür.

Zirai mücadele, mevsimsel veriler ve çiçeklenme durumuna göre uygun bitki koruma ürünleriyle gerçekleştirilir.

Hasat ve Muhafaza

Olgunlaşan kirazlar elle, saplarıyla birlikte toplanır. Hasat sırasında dallara zarar verilmez. Meyveler gıda ile temasa uygun kaplara alınır. Serin, kokusuz ve kuru ortamlarda muhafaza edilir. Tüketiciye en kısa sürede ulaştırılması esastır. Soğuk hava depolarında ortalama 15 gün saklanabilir.

Denetim

Amasya kirazının üretimi ve coğrafi işaret kullanımı, Yeşilırmak Havzası Kalkınma Birliği koordinasyonunda yılda en az bir kez denetlenir. Denetim merci, ürünün üretim metoduna, hasat ve muhafaza koşullarına uygunluğunu kontrol eder. Uygunsuzluklar ilgili kişi veya kurumlara bildirilir. Denetim raporları Türk Patent ve Marka Kurumuna sunulur.