Gaziantep zahter çayı, Gaziantep iline özgü, coğrafi işaretle tescillenmiş geleneksel bir bitki çayıdır. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında mahreç işareti türünde 18 Mayıs 2022 tarihinde tescil edilmiş olan bu ürün, Gaziantep mutfak kültürünün tanınan ve yerleşik unsurlarından biridir.

Tanım ve Ayırt Edici Özellikler

Bu çay, Latince adı Thymbra spicata L. olan ve yörede zahter, karabaş kekik, sater veya zater gibi isimlerle bilinen aromatik bitkiden elde edilir. Kullanılan kısımlar, bitkinin toprak üstü bölümleridir. Kurutulmuş zahterin sıcak suyla demlenmesiyle hazırlanır; isteğe bağlı olarak bal, beyaz toz şeker veya limonla tatlandırılabilir.

Zahter bitkisi, oval-yumurtamsı yaprakları ve eflatun, pembe ya da beyaz renkli çiçekleriyle tanınır. Kendine özgü kekik aroması, sıcak suyla temas ettiğinde belirginleşir. Bu özellik, Gaziantep zahter çayını diğer bitki çaylarından ayıran temel niteliktir.

Üretim Süreci

Üretimde yalnızca Gaziantep ilinde yetişen zahter bitkileri kullanılır. Hasat dönemi genellikle mayıs ayıdır. Bitki dalları kesilerek gıda ile temasa uygun kaplara alınır, bol suyla yıkanır ve doğrudan güneş ışığı almayan, hava akımı olan ortamlarda yaklaşık bir hafta süreyle kurutulur. Kurutma işlemi geleneksel yöntemlerle yapılabileceği gibi uygun teknik ekipmanlarla da gerçekleştirilebilir.

Kurutulan zahter, saplarından ayrılarak yaprak, çiçek ve sürgün uçlarının karışımı şeklinde tüketime hazır hale getirilir. Ürün, dökme olarak veya gıda ile temasa uygun ambalajlarda paketlenir. Tüm aşamalarda hijyen kurallarına uyulması ve doğrudan güneş ışığından korunması esastır.

Hazırlama ve Servis

Çayın hazırlanmasında ortalama 200 ml suya 2 gram zahter bitkisi kullanılır. Demleme yöntemi tercih edildiğinde, zahter sıcak suda 3–4 dakika bekletilir. Alternatif olarak zahter süzgeçte sıcak sudan geçirilerek de hazırlanabilir. Servis sırasında isteğe göre bal, şeker veya limon eklenebilir.

Coğrafi Bağ ve Denetim

Gaziantep zahter çayının ünü, üretildiği Gaziantep iliyle doğrudan ilişkilidir. Ürünün tüm üretim aşamaları bu coğrafi sınır içinde gerçekleştirilmelidir. Denetim süreci Gaziantep Ticaret Borsası koordinasyonunda yürütülür; Gaziantep İl Tarım ve Orman Müdürlüğü ile Şehitkâmil Ziraat Odası’nın katılımıyla en az üç kişilik bir denetim kurulu oluşturulur. Denetimler yılda en az bir kez yapılır; gerektiğinde veya şikâyet üzerine ek denetimler de mümkündür.

Denetimlerde üretim yöntemi, ambalajlama biçimi ve coğrafi işaret kullanımının uygunluğu kontrol edilir. Tespit edilen uygunsuzluklar ilgili kişi veya kurumlara bildirilir. Denetim raporları her yıl Türk Patent ve Marka Kurumuna sunulur.