Aygır Gölü, Bitlis ilinin Adilcevaz ilçesi sınırlarında, Süphan Dağı’nın güney eteklerinde yer alan bir maar gölüdür. İlçe merkezine yaklaşık 6–8 kilometre, Bitlis şehir merkezine ise 130 kilometre mesafededir. Deniz seviyesinden 1942 metre yükseklikte bulunan göl, Süphan Dağı’nın volkanik faaliyetleri sonucunda meydana gelmiştir.
Aygır Gölü (Erzurum Valiliği)
Oluşum ve Jeomorfoloji
Aygır Gölü, tipik bir maar gölüdür. Süphan Dağı’na ait ana koninin tıkanması sonucu magmada biriken enerjinin kabuğa yaptığı basınç, yeni çıkış noktaları (parazit koniler) oluşturmuştur. Yükselen magmanın yeraltı su tabakasıyla temas etmesi sonucu oluşan buhar basıncı şiddetli patlamalara yol açmış, bunun sonucunda düzgün dairesel görünümlü bir çukurluk meydana gelmiştir. Bu çanağın tabanında yeraltı ve yüzey sularının birikmesiyle bugünkü göl oluşmuştur.
Maarın kuzey-güney yönünde uzunluğu yaklaşık 1400 m, doğu-batı yönünde 1820 m olup, içindeki gölün yüzölçümü 1,6 km² civarındadır. En derin noktası balıkçıların ifadelerine göre 20 metreye kadar ulaşmaktadır. Gölün çevresi büyük ölçüde piroklastik materyaller (tüf, lapilli) ile kaplıdır. Göl suları yağmur, kar erimeleri ve yeraltı sularıyla beslenmektedir.
Hidroloji ve Ekoloji
Gölün suyu tatlıdır. Bu nedenle hem içme ve sulama amacıyla kullanılmakta hem de çeşitli balık türlerine yaşam alanı sunmaktadır. Aygır Gölü’nde aynalı sazan, siraz, inci kefali ve gökkuşağı alabalığı gibi türler bulunmaktadır. Van Gölü’ne özgü inci kefali burada tatlı su ortamına uyum sağlayarak daha iri örnekler vermektedir.
Bitki örtüsü bakımından göl çevresinde step, dağ çayırları ve kevenler hâkimdir. Antropojen etkiler nedeniyle orman örtüsü büyük ölçüde tahrip olmuştur. Kevenlerin yakacak olarak sökülmesi ve aşırı otlatma, erozyonu hızlandıran unsurlar arasındadır.
Aygır Gölü (Erzurum Valiliği)
Kullanım Alanları
Aygır Gölü, tarım alanlarının sulanmasında ve Aydınlar (Süphan) yerleşiminin su ihtiyacında kullanılmaktadır. Tarihî bulgular, gölün sulama amacıyla Urartu döneminden itibaren değerlendirildiğini göstermektedir. Günümüzde göl, olta balıkçılığı ve küçük ölçekli balık üretim tesisleriyle de yöre halkına katkı sağlamaktadır.
Turizm ve Rekreasyon
Aygır Gölü, Süphan Dağı’nın güneyinde yer alması ve dağcılar için bir kamp ve toplanma noktası işlevi görmesi nedeniyle turizm açısından önemli bir merkezdir. Gölün kıyılarında piknik ve mesire alanları bulunur. Yaz aylarında gölde yüzme ve kampçılık, kış aylarında ise göl yüzeyinin donmasıyla birlikte buz üzerinde olta balıkçılığı yapılabilmektedir.
Gölün çevresinde fotoğrafçılık, doğa yürüyüşleri ve ekoturizm etkinlikleri yaygındır. Ayrıca, gölün manzarası ve temiz havası bölgeyi yerli ve yabancı turistler için cazip hale getirmektedir.
Sorunlar ve Koruma
Aygır Gölü, Türkiye’nin Önemli Doğa Alanları listesinde yer almakta ve Yaban Hayatı Geliştirme Sahası olarak korunmaktadır. Ancak gölde aşırı su çekimi, tarımsal faaliyetler, erozyon, aşırı otlatma ve bitki örtüsünün tahribi ekolojik dengeyi tehdit etmektedir. Ayrıca göl çevresindeki yerleşimlerin atık suları ve kontrolsüz turizm faaliyetleri de gölün geleceği için risk oluşturmaktadır.
