Ayvalık Karadiken (Paracentrotus lividus), deniz kestanesi ailesine ait, Ayvalık ilçesine özgü, mor‑siyaha yakın renkli mezelik bir ürün olarak 04 Ocak 2024’te coğrafi işaretle korunmaya alınmıştır. Bu çalışma, mezenin tanımı, fiziksel‑kimyasal özellikleri, üretim süreci ve bölgesel değerini incelemektedir. Coğrafi işaret belgesine göre Ayvalık Karadiken’i; Ayvalık Belediyesi tarafından 04.01.2024 tarihinde tescillenmiş ve Balıkesir iline özgü “Mahreç İşareti” olarak korunmaya alınmıştır.
Biyo‑pomolojik Özellikler
Ayvalık Karadiken’in mor-siyaha yakın kabuğu, dikenli yapısı ve ortalama çapının yaklaşık 5 cm olduğu belirtilmiştir. Gonad kısmı (%10 oranında) yüksek protein (≥ %9) ve kuru madde (≥ %15) içeriğine sahiptir.
Üretim ve İşleme Yöntemleri
- Kış dönemi (Aralık–Mart) dalışla toplanır, – Kıyıdan 80 m derinlikte kayalıklardan elde edilir. Dişi bireyler tercih edilir (kilit taşı gibi objeler taşıdığı için ayrılabilir). Özenli biçimde kesim yapılır, iç gonad çıkarılır
- Sade ya da zeytinyağı/limon suyu ile meze olarak sunulur
- Hijyenik cam kaplarda ambalajlanır ve soğuk zincirle dağıtılır.
Coğrafi ve Sosyo‑Ekonomik Bağlam
Ayvalık Karadiken'in Ayvalık’a özgü olması, üretim süreci ve tarihsel tüketim kültürü ile bölge ekonomisine katkıda bulunduğu vurgulanmaktadır. Balıkesir ili kapsamında coğrafi işaretlerden söz eden akademik araştırmalarda, Ayvalık Karadiken'in Ayvalık ilçesinin yerel zenginliğini temsil eden bir ürün olduğu belirtilmiştir.
Karadiken yüksek protein ve kuru madde içeriği ile besinsel açıdan değerlidir. Meze kültürü ile bölgesel gastronomide köklü bir yere sahiptir. Coğrafi işaret tescili sayesinde kalite, tanınırlık ve ekonomik değer artışı beklenmektedir. Sürdürülebilirlik, hijyen ve yabana dağılmama gibi savunulacak ekolojik kriterler mevcut.
