Bartın Tel Kırma Sanatı, Batı Karadeniz bölgesinin geleneksel el sanatları arasında yer alır. Osmanlı saray kültüründen izler taşıyan bu sanat, telin kumaş üzerinde kırılarak desen oluşturması tekniğine dayanır. Çeyiz kültüründen güncel tasarımlara kadar geniş bir kullanım alanına sahip olan bu geleneksel işleme, kadın emeğiyle şekillenmiş kültürel bir miras niteliği taşır.

Tarihî Gelişim ve Köken

Bartın tel kırma sanatı, kökeni Osmanlı Dönemi’ne kadar uzanan ve zamanla Bartın yöresine özgü nitelikler kazanan bir işleme tekniğidir. 19. yüzyıl sonlarında çeyizlik ürünlerde yaygın olarak görülmeye başlanmış ve özellikle kadınların el emeğiyle geliştirdiği bir zanaat hâlini almıştır. Bu sanatın bölgesel olarak Bartın’da şekillenmesi, hem kültürel kimliği hem de üretim tarzını diğer el işlerinden ayırıcı bir unsur hâline getirmiştir .

Teknik Özellikler ve Malzemeler

Tel kırma işleminde kullanılan başlıca malzemeler; gümüş renkli metal tel (bakır ya da alüminyum), atlas veya saten kumaş ve özel uçlu iğnelerdir. Tel, kumaşın altına geçirilmeden yalnızca üst yüzeyde “kırılarak” sabitlenir. Bu kırma hareketi, tekniğin hem adını hem de estetik özelliğini belirler.

En çok tercih edilen motifler şunlardır:

• Karanfil
• Gözleme
• Servi
• Çam dalı
• Yıldız
• Kuş kanadı

İşleme, simetrik bir düzenle uygulanır ve genellikle siyah kumaş üzerine yapılması tercih edilir. Bunun nedeni telin parlak yapısının siyah zeminde daha iyi görünmesidir .

Kültürel İşlev ve Kullanım Alanları

Tel kırma sanatı sadece estetik bir süsleme tekniği değil; aynı zamanda çeyiz geleneğinde, düğünlerde ve özel günlerde kullanılan ürünlerin vazgeçilmez süsü olmuştur. Başörtüleri, masa örtüleri, yastık kılıfları, gece çantaları, gelin bohçaları ve dekoratif pano gibi birçok alanda kullanılmaktadır.

Sanat, geçmişte kadınlar arasında sosyal etkileşim sağlayan bir uğraşken, günümüzde geleneksel motiflerle modern tasarımların buluştuğu bir üretim sahasına dönüşmüştür .

^{Bartın Tel Kırma Sanatı (Batı Karadeniz Kalkınma Birliği)}

Eğitim, Aktarım ve Günümüzdeki Durum

Bartın Tel Kırma sanatı, halk eğitim merkezleri ve mesleki eğitim kurslarında öğretilerek yaşatılmaya çalışılmaktadır. Kadın istihdamına katkı sağlayan bu sanat, aynı zamanda kültürel mirasın korunması açısından da büyük öneme sahiptir.

Bazı kadın kooperatifleri, bu sanatı güncel moda ve hediyelik ürün tasarımlarına entegre ederek hem ekonomik hem de kültürel sürdürülebilirliği teşvik etmektedir. Özellikle son yıllarda coğrafi işaret alma girişimleri ve akademik çalışmalarla birlikte tel kırma sanatının kurumsal boyutta da korunmasına yönelik adımlar atılmıştır.

Kadınların el emeğiyle şekillenen bu sanat, bir yandan bireysel üretim pratiği iken öte yandan yerel kimliğin kültürel temsili olarak varlığını sürdürmektedir. Modern dünyanın hızla değişen üretim tekniklerine karşın, Bartın tel kırması, el emeğinin ve kültürel hafızanın izlerini taşıyan yaşayan bir mirastır.