Bartonelloz, Bartonella cinsi bakterilerin neden olduğu bir grup enfeksiyöz hastalığı tanımlamak için kullanılan genel bir terimdir. Bu bakteriler, insanlarda ve hayvanlarda çeşitli klinik tablolara neden olabilir. Bartonella türleri, vektörler (pire, kene, bit gibi) aracılığıyla bulaşabilen zoonotik patojenlerdir. En bilinen Bartonella türleri arasında Bartonella henselae (kedi tırmığı hastalığı etkeni), Bartonella quintana (siper humması etkeni) ve Bartonella bacilliformis (Oroya ateşi ve verruga peruana etkeni) bulunur. Bu hastalıklar, klinik bulguları ve coğrafi dağılımları açısından farklılık gösterir.
Etiyoloji ve Patogenez
Bartonella türleri, Gram-negatif, fakültatif intraselüler bakterilerdir. Bu bakteriler, endotel hücreleri ve eritrositler içinde çoğalabilme yeteneğine sahiptir. Enfeksiyon, genellikle vektörler aracılığıyla bulaşır. Örneğin, Bartonella henselae enfeksiyonları genellikle kedilerden insanlara kedi tırmığı veya pireler yoluyla bulaşır. Bartonella quintana ise vücut bitleri tarafından taşınır ve özellikle hijyenik koşulların kötü olduğu durumlarda yaygınlaşır.
Bakteriler, konak hücrelere tutunduktan sonra endotel hücrelerini istila eder ve burada çoğalır. Bu süreç, vasküler proliferasyon ve inflamatuvar yanıtın aktivasyonuna yol açar. Bartonella türleri, konak bağışıklık sisteminden kaçmak için çeşitli mekanizmalar geliştirmiştir, bu da kronik enfeksiyonlara neden olabilir.
Klinik Bulgular ve Sınıflandırma
Bartonelloz, etken tür ve konak immün durumuna bağlı olarak farklı klinik tablolara neden olur. En yaygın klinik formlar şunlardır:
1. Kedi Tırmığı Hastalığı (Cat Scratch Disease)
Bartonella henselae tarafından neden olunan bu hastalık, genellikle kedi tırmığı veya ısırığı sonrasında gelişir. Enfeksiyon bölgesinde papül veya püstül oluşumu, ardından bölgesel lenfadenopati (lenf bezlerinin şişmesi) görülür. Ateş, halsizlik ve baş ağrısı gibi sistemik semptomlar da eşlik edebilir. İmmün yetmezliği olan hastalarda dissemine enfeksiyon gelişebilir.
2. Siper Humması (Trench Fever)
Bartonella quintana tarafından neden olunan bu hastalık, vücut bitleri aracılığıyla bulaşır. Tarihte, özellikle I. Dünya Savaşı sırasında askerler arasında yaygın olarak görülmüştür. Hastalık, tekrarlayan ateş, baş ağrısı, kemik ağrısı ve halsizlik ile karakterizedir.
3. Oroya Ateşi ve Verruga Peruana
Bartonella bacilliformis, Güney Amerika'nın And Dağları bölgesinde endemik olan bir türdür. Oroya ateşi, akut bir hemolitik anemi tablosuyla kendini gösterirken, verruga peruana, ciltte anjiyomatöz lezyonlarla karakterizedir. Bu iki klinik tablo, aynı enfeksiyonun farklı evrelerini temsil eder.
4. Bacillary Angiomatosis ve Peliozis Hepatis
Özellikle HIV/AIDS gibi immün yetmezliği olan hastalarda görülen bu durumlar, Bartonella henselae veya Bartonella quintana enfeksiyonlarına bağlı olarak gelişir. Bacillary angiomatosis, deri ve mukozalarda vasküler proliferasyonla karakterize lezyonlara neden olur. Peliozis hepatis ise karaciğerde kistik boşlukların oluşumuyla karakterizedir.
Tanı
Bartonelloz tanısı, klinik bulgular, epidemiyolojik öykü ve laboratuvar testleri ile konulur. Serolojik testler (IFA, ELISA), Bartonella antikorlarının tespitinde kullanılır. Moleküler yöntemler (PCR), bakteriyel DNA'nın tespitinde yüksek duyarlılık ve özgüllük sağlar. Histopatolojik inceleme, özellikle bacillary angiomatosis ve verruga peruana tanısında yardımcı olabilir.
Tedavi
Bartonelloz tedavisi, enfeksiyonun klinik formuna ve hastanın immün durumuna göre değişir. Hafif vakalarda (örneğin kedi tırmığı hastalığı) semptomatik tedavi yeterli olabilir. Ancak, sistemik veya immün yetmezliği olan hastalarda antibiyotik tedavisi gereklidir. Azitromisin, doksisiklin ve eritromisin gibi antibiyotikler sıklıkla kullanılır. Tedavi süresi, enfeksiyonun şiddetine ve klinik tabloya göre değişebilir.
