Bendimahi Çayı, Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde, Van ili sınırları içinde yer alan ve Van Gölü'ne kuzeydoğudan dökülen bir akarsudur. Kaynağını Tendürek Dağları’ndan alan çay, yaklaşık 50 kilometrelik akışı boyunca Muradiye ilçesi başta olmak üzere çeşitli vadi ve kanyonlardan geçerek Van Gölü’ne ulaşır. Çayın oluşturduğu Bendimahi Deltası, sazlık ve bataklık habitatlarıyla çok sayıda kuş türüne ve Van Gölü endemiği İnci Kefali’nin üreme göçüne ev sahipliği yapar.
Bendimahi Çayı(Anadolu Ajansı)
Fiziksel ve Coğrafi Özellikler
Yaklaşık 50 kilometrelik uzunluğa sahip olan Bendimahi Çayı, Van Gölü’nü besleyen önemli yüzey suyu kaynaklarındandır. Akarsu yatağı boyunca çeşitli kanyonlar ve vadiler oluşturarak bölgenin topoğrafyasını şekillendirir. Çay, özellikle bahar aylarında yüksek debili akışa sahipken, yaz aylarında debisi düşmektedir. Bendimahi Vadisi, çayın geçtiği güzergâh boyunca derinleşen ve yamaçları dikleşen bir yapı sergiler.
Biyoçeşitlilik ve Endemik Türler
Bendimahi Çayı'nın oluşturduğu delta ve çevresi, zengin bir biyoçeşitliliğe sahiptir. Sulak alanlar, nesli tehlike altında olan yaz ördeği (Marmaronetta angustirostris), pasbaş patka (Aythya nyroca) ve dikkuyruk (Oxyura leucocephala) gibi ördek türlerinin üreme alanıdır.
Çay, İnci Kefali (Alburnus tarichi) adlı endemik balık türünün üreme göçü sırasında kullandığı güzergâhlardan biridir. Bu tür, Van Gölü’nün tuzlu-sodalı suyundan tatlı sulara göç ederek Bendimahi Çayı gibi akarsularda yumurtlamaktadır.
Ayrıca küçük karabatak, küçük sumru, gülen sumru, Van Gölü martısı ve Hazar sumrusu gibi kuş türleri alanda sıkça gözlenmektedir. Delta, adını aldığı Darevskia bendimahiensis (Bendimahi kertenkelesi) ve dünya ölçeğinde nadir bir tür olan Myomimus setzeri (fare benzeri yediuyur) gibi endemik kara omurgalılarına da ev sahipliği yapmaktadır.
Bendimahi Çayı (Anadolu Ajansı)
Kültürel ve Tarihî Yapılar
Bendimahi Çayı üzerinde yer alan Muradiye Bend-i Mahi Köprüsü, 19. yüzyılda Osmanlı döneminde inşa edilmiştir. Taş kemerli yapısıyla dikkat çeken köprü, Van ilinin önemli kültürel miras yapılarındandır. Üç gözlü olarak inşa edilen köprü, hem ulaşımı sağlamış hem de çay üzerindeki geçişi kolaylaştırmıştır. Günümüzde turistik bir durak olarak da değerlendirilmektedir.
Muradiye Bend-i Mahi Köprüsü (İpekyolu Belediyesi)
Koruma Statüsü ve Önlemler
Bendimahi Deltası, önemli doğa alanı olarak tanımlanmasına rağmen resmî bir koruma statüsüne sahip değildir. Ancak alan "korumaya bağımlı gerileyen" kategorisinde yer almaktadır. İnci Kefali'nin üreme dönemlerinde kaçak avcılığı engellemek amacıyla Doğa Gözcüleri Derneği ve Jandarma iş birliğiyle denetim yapılmakta; ayrıca yerel eğitim faaliyetleri yürütülmektedir.
