Berlenga Deniz Feneri, resmi adıyla Duque de Bragança Deniz Feneri, Portekiz'in Atlantik Okyanusu'ndaki Berlenga Grande Adası'nın zirvesinde konumlanmış, tarihi bir yapıdır. Peniche'nin kuzeybatısında, kıyıdan birkaç mil açıkta demirlemiş bir granit kütle olan adanın en yüksek noktasında, 39º 24',99 K enlem ve 09º 30',47 B boylam koordinatlarında yer alır. Fenerin yönetimi Portekiz Donanması Deniz Feneri Müdürlüğü (Direção de Faróis) tarafından yürütülmektedir ve günümüzde aktif bir sahil feneri olarak işlev görmektedir.

Tarihçe ve Yapım Süreci

Fenerin inşası, ilk olarak 1 Şubat 1758 tarihli Pombaline kararnamesi ile emredilmiş, bu da yapının tarihi kökenlerini 18. yüzyıla kadar dayandırmıştır. Ancak ilk kararnamenin ardından geçen uzun bir gecikme döneminden sonra, fenerin fiili inşaat süreci 12 Aralık 1836 tarihli Maliye Bakanlığı Kararnamesi ile hız kazanmıştır. Mühendis Gaudêncio Fontana'nın denetiminde kule 1841 yılında tamamlanmış ve fener 1842 yılında resmen faaliyete geçmiştir. Bu yapı, Lizbon ve Porto gibi limanlara yaklaşan gemilere kılavuzluk etmek ve Atlantik'in tehlikeli sularında deniz güvenliğini sağlamak amacıyla bir referans noktası olarak inşa edilmiştir. Ekli konutlar ise kule inşasından sonraki yıllarda, 1851 ile 1860 yılları arasında tamamlanmıştır.

^{Berlenga Deniz Feneri (Flickr)}

Mimari ve Teknik Evrim

Berlenga Deniz Feneri, duvar ve kesme taş köşe taşlarından yapılmış, tepesinde bir balkon bulunan dörtgen prizmatik bir kuledir. Kırmızı fener başlığına ve balkonlara sahip olan bu beyaz duvarlı kulenin yüksekliği 29 metre olup, ışık kaynağı deniz seviyesinden 121 metre yükseklikte konumlanmıştır.

Fener, hizmete girdiği tarihten itibaren teknolojik dönüşümler geçirmiştir:

• İlk Sistem (1842): İlk ışıklandırma sistemi, yağla çalışan, parabolik reflektörlere sahip on altı Argand lambasından oluşan katoptrik bir cihazdı. Bu sistem, saat mekanizması ile dönerek her 3 dakikada bir tutulma ve her 10 saniyede bir şimşek çakması şeklinde beyaz ışık üretmekteydi.

• Hiper-Işıltılı Optik (1897): Fenerin optik yeniliklerinden biri, 6 Kasım 1897'de kurulan Fresnel hiper-radyant optik cihazıdır. Petrol buharından akkor hale getirilmiş ışıkla çalışan bu cihaz, 30 saniyede üç flaştan oluşan bir grup üreterek Portekiz deniz fenerlerinde bu türden kurulan iki optikten biri olmuştur.

• Elektrifikasyon ve Menzil Artışı (1926): Fener, 1926 yılında jeneratör motorları kullanılarak elektriklendirildi. Bu modernizasyon, ışık şiddetini 27 milyon ondalık mum mertebesine çıkararak ışık menzilini 36 deniz miline yükseltmiştir.

• Otomasyon ve Güneş Enerjisi Geçişi (1985 - 2000): Fener, 1985'te otomatikleştirilerek bekçi ihtiyacı ortadan kalkmış, bu sırada eski hiper-radyant optik sökülüp yerine PRB 21 takılmıştır. En büyük çevresel dönüşüm ise 2000 yılında gerçekleşmiş; fener ve konutlar tamamen güneş enerjisiyle çalışmaya başlamış ve bu süreçte TRB-400 adlı modern bir döner işaret fişeği takılmıştır. 2009 yılında ise TRB-400 kaldırılarak yerine iki adet LED optik takılmıştır. Güncel ışık karakteristiği Fl W 10s (Beyaz Işık, 10 saniyede bir) olup, tahmini menzili 20 deniz milidir.

^{Berlenga Deniz Feneri Mimarisi (Flickr)}

Günümüzde Kullanım ve Koruma

Fener, 1985 yılından beri tamamen otomatik bir şekilde işletilmektedir. Fener kulesinde kalıcı olarak görevli fener bekçileri bulunmamaktadır. Gözetim ve bakım, ana karadan Portekiz Donanması Deniz Feneri Müdürlüğü tarafından yapılmaktadır.

Fener, doğrudan Portekiz Denizcilik Otoritesi (Autoridade Marítima Nacional) ve Donanma Deniz Feneri Müdürlüğü'nün koruması ve yönetimi altındadır. Tarihi önemi ve adanın UNESCO Biyosfer Rezervi statüsü, fenerin kültürel ve çevresel miras olarak korunmasını güvence altına almaktadır.

Fener, adanın simgesi ve turistik noktası olmasına rağmen, güncel olarak operasyonel sorunlar nedeniyle süresiz olarak ziyaretçilere kapalıdır. Ziyaretçiler, UNESCO koruması altındaki bu doğal alanda feneri dışarıdan gözlemleyebilir ve çevredeki dalış noktalarından faydalanabilirler.