Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) eğitim, bilim, kültür, iletişim ve bilgi alanlarında uluslararası iş birliğini teşvik eden bir Birleşmiş Milletler kuruluşudur. Bu kuruluş, bilgi paylaşımını ve fikirlerin serbest dolaşımını sağlayarak farklı ülkeler ve toplumlar arasında karşılıklı anlayışı artırmayı amaçlamaktadır. UNESCO, insanlığın entelektüel ve ahlaki dayanışmasını kurmak ve küresel barışın sürekliliğine katkıda bulunmak amacıyla faaliyet göstermektedir.

^{UNESCO Tanıtım Videosu (UNESCO)}

Amacı

UNESCO’nun amaçları, eğitim, kültür ve bilim alanlarında UNESCO idealleri doğrultusunda çalışmalar yapmak, kamu ve özel kuruluşları UNESCO faaliyetleri hakkında bilgilendirmek ve katılımlarını sağlamak, süreçleri takip ederek kamuoyunu ve hükûmeti bilgilendirmektir.

Tarihçe

UNESCO, 1945 yılında Londra’da kabul edilen UNESCO Anayasası ile kurulmuş ve 1946 yılında yürürlüğe girmiştir.^【1】 Örgüt, İkinci Dünya Savaşı sonrası devletler arasındaki ekonomik ve siyasi anlaşmaların yeterli olmaması gerekçesiyle insanların zihinlerinde kalıcı barışı inşa etme vizyonuyla oluşturulmuştur.

Kuruluş süreci 1942 yılında Avrupa ülkelerinin Birleşik Krallık’ta bir araya geldiği Müttefikler Eğitim Bakanları Konferansı'na (CAME) kadar uzanmaktadır. Savaş devam ederken bu ülkeler barış sonrası eğitim sistemlerini yeniden inşa etme yollarını tartışmıştır. Bu girişim hızla gelişmiş ve evrensel bir nitelik kazanmıştır.

CAME’nin önerisi doğrultusunda Londra’da 1-6 Kasım 1945 tarihleri arasında bir eğitim ve kültür kurumu kurulması amacıyla Birleşmiş Milletler Konferansı (ECO/CONF) düzenlenmiştir. Konferansa 44 ülke temsilci göndermiştir ve amaç, insanlığın entelektüel ve ahlaki dayanışmasını kurmak ve başka bir dünya savaşını engellemek olmuştur.

Konferans sonunda 37 ülke UNESCO’yu kurmuş, 16 Kasım 1945 tarihinde imzalanan kuruluş sözleşmesi 20 ülkenin onamasının ardından 4 Kasım 1946’da yürürlüğe girmiştir. İlk onay veren ülkeler arasında Avustralya, Birleşik Krallık, ABD, Brezilya, Çekoslovakya, Çin, Danimarka, Dominik Cumhuriyeti, Fransa, Güney Afrika, Hindistan, Kanada, Lübnan, Meksika, Mısır, Norveç, Suudi Arabistan, Türkiye, Yeni Zelanda ve Yunanistan yer almaktadır.^【2】 

Tarihsel gelişmeler UNESCO’nun yapısını etkilemiştir. Japonya ve Almanya Federal Cumhuriyeti 1951’de, İspanya 1953’te üye olmuştur. SSCB 1954’te üye olmuş, 1992’de Rusya Federasyonu ve 12 eski Sovyet Cumhuriyeti bu üyeliğe dahil olmuştur. 19 Afrika Ülkesi ise 1960’lı yıllarda UNESCO’ya katılmıştır. Çin Halk Cumhuriyeti 1971’den itibaren UNESCO’da Çin’in tek temsilcisi olmuştur. Alman Demokratik Cumhuriyeti, Almanya Federal Cumhuriyeti’ne katıldığı 1972-1990 yıllarında UNESCO’ya taraf olmuştur. Bazı ülkeler siyasi nedenlerle geçici olarak UNESCO’dan çekilmiş; örneğin Güney Afrika (1955-1994), ABD (1985-2003 ve 2018-2023), Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı (1986-1997) ve Singapur (1986-2007) belirli sürelerde üye olmamıştır.^【3】 

^{UNESCO Amblemi (Anadolu Ajansı)}

Etki ve Faaliyet Alanları

UNESCO’nun uzmanlık alanları örgütün barışın inşası, yoksulluğun ortadan kaldırılması ve sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması yönündeki misyonu çerçevesinde şekillenmektedir. Eğitim, bilim, kültür, iletişim, okyanus çalışmaları ile Afrika ve toplumsal cinsiyet eşitliği öncelikleri, UNESCO’nun küresel ölçekte yürüttüğü çalışmaların temelini oluşturmaktadır.

Eğitim, UNESCO’nun faaliyetlerinin merkezinde yer almakta ve yaşam boyu herkes için temel bir insan hakkı olarak değerlendirilmektedir. Birleşmiş Milletler sistemi içinde eğitimin tüm yönlerini kapsayan tek kuruluş olan UNESCO, sürdürülebilir kalkınma hedefleri kapsamında Eğitim 2030 Gündemi’ne liderlik etmektedir. Örgüt; küresel ve bölgesel düzeyde eğitim politikalarına yön vermekte, eğitim sistemlerini güçlendirmekte ve toplumsal cinsiyet eşitliğini temel alan bir yaklaşımla çağdaş küresel sorunlara eğitim yoluyla çözüm üretmektedir. Çalışmaları okul öncesinden yükseköğretime ve ötesine uzanan nitelikli eğitim gelişimini kapsamaktadır.

Doğa bilimleri, sürdürülebilir kalkınma, çevresel sorunlarla mücadele ve daha yeşil toplumların inşası için bilimsel bilgi üretimine odaklanmaktadır. Bilimsel iş birliğinin tek bir devletin kendi başına ulaşamayacağı küresel hedeflere hizmet ettiği anlayışıyla UNESCO, uluslararası bilimsel iş birliğini destekleyerek bilgi üretimine katkı sağlamakta ve barış inşasına hizmet etmektedir.

Sosyal ve beşeri bilimler, günümüz dünyasının iklim, dijital dönüşüm, demografik değişimler ve eşitsizlikler gibi büyük toplumsal dönüşümleri karşısında kapsayıcı ve sürdürülebilir toplumların geliştirilmesini amaçlamaktadır. Bu alan sosyal dönüşümlerin yönetilmesi, bilim ve politika arasındaki ilişkinin güçlendirilmesi, yapay zekâ, nöroteknoloji ve iklim mühendisliği gibi ortaya çıkan teknolojilerin etik yönetimi gibi konulara odaklanmaktadır. Ayrıca bilim insanlarının güvenliği, bilime duyulan güvenin desteklenmesi, ırkçılık ve ayrımcılıkla mücadele, kültürler arası diyalogun geliştirilmesi ile gençler ve kadınların güçlendirilmesi önemli çalışma başlıkları arasındadır.

Kültür, somut ve somut olmayan kültürel mirastan müzelere, tarihî yapılardan çağdaş sanatlara kadar geniş bir yelpazede toplumların yaşamını zenginleştiren bir alan olarak ele alınmaktadır. UNESCO, kültürel ve doğal mirasın korunmasını, yaratıcı sektörlerin desteklenmesini ve kültürün kalkınma politikalarının ayrılmaz bir parçası hâline gelmesini temel ilke olarak benimsemektedir. İklim değişikliği, eşitsizlikler, dijital uçurum ve çatışmalar gibi çağdaş sorunların çözümünde kültürel boyutun vazgeçilmez olduğunu savunan UNESCO, kültürler arasında karşılıklı saygı ve açık diyalog yoluyla kalıcı barışın mümkün olacağı anlayışıyla hareket etmektedir.

İletişim ve bilgi, çevrim içi ve çevrim dışı ortamlarda temel insan haklarının korunması için çalışmalar yürütmektedir. Bu çerçevede ifade özgürlüğü, bilgiye erişim, medya gelişimi ve bilgi toplumlarının güçlendirilmesi gibi alanlarda UNESCO kilit aktörleri desteklemekte ve insan haklarının korunmasına yönelik politikalar geliştirmektedir.

Okyanus, UNESCO’nun çevresel faaliyetlerinin önemli bir parçasıdır. Dünya yüzeyinin %70’ini kaplayan ve küresel karbondioksit emisyonlarının yaklaşık dörtte birini emen okyanuslar, iklim değişikliğinin etkisiyle ciddi tehdit altındadır. UNESCO okyanus ekosistemlerinin korunması, su altı mirasının gözlemlenmesi ve korunması, deniz kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi ile okyanus okuryazarlığının artırılması yönünde çalışmalar yürütmektedir.

Afrika önceliği, örgütün kuruluşundan bu yana sürdürdüğü temel yaklaşımlardan biridir. Afrika’nın küresel barış ve refah açısından taşıdığı stratejik önem doğrultusunda UNESCO; eğitim, kültür, bilim ve iletişim alanlarında Afrika ülkelerinin kapasitesini güçlendirmeye yönelik programlar geliştirmektedir. Kapsayıcı politikalar, eşit bilgi erişimi ve teknolojiye adil erişim yoluyla Afrika toplumlarının yenilikçi ve dirençli yapılar oluşturmasına katkı sunmayı amaçlamaktadır.

Toplumsal cinsiyet eşitliği önceliği, UNESCO’nun tüm programlarında yatay bir bileşen olarak yer almakta ve özellikle eğitim yoluyla eşitsizliklerin azaltılması hedeflenmektedir. Örgüt ve ortakları, kadın ve kız çocuklarının güçlenmesini, eğitimde eşit fırsatlara erişimini ve toplumsal hayata tam katılımını destekleyerek küresel düzeyde cinsiyet eşitliğini ilerletmeye çalışmaktadır.

UNESCO Evi

Paris’teki UNESCO Evi, modern mimarisi ve sanat koleksiyonuyla uluslararası iş birliğini simgeler. Konferanslar, etkinlikler ve yüksek düzey toplantılar burada gerçekleştirilir. Ziyaretçilere rehberli turlar, gençlere yönelik eğitim oturumları, kütüphane ve arşiv erişimi sağlanır. UNESCO Evi kültür, bilgi ve uluslararası iş birliğinin bir araya geldiği bir merkezdir.

UNESCO'nun Yönetimi

Genel Konferans

Genel Konferans, UNESCO’nun politikalarını ve çalışma alanlarını belirleyen en yüksek karar organıdır. UNESCO Anayasası'nın IV. Maddesi uyarınca programlar üzerinde karar alır. Uluslararası konferanslar düzenleyebilir ve eğitim, bilim, kültür, iletişim ve bilgi alanlarında sözleşmeler ve tavsiye kararları kabul edebilir. Tüm üye devletlerin temsilcilerinden oluşur ve olağan oturumunu her iki yılda bir gerçekleştirir. Toplantı yeri, yürütme kurulunun teklifi üzerine genel konferans tarafından olağan toplantısında belirlenir.

Genel konferans, yürütme kurulu tarafından sunulan programlar hakkında nihai kararları alır. Oylama genellikle el kaldırma yoluyla yapılır. Genel konferans kararları, iç tüzüğün 82. maddesinde belirtilen durumlar hariç olmak üzere hazır bulunan ve oy kullanan üyelerin basit çoğunluğu ile alınır. Genel konferans tutanakları 2 cilt hâlinde yayınlanmaktadır. 1. cilt (kararlar), genel konferans tarafından kabul edilen kararları, komisyon ve komitelerin raporlarını ve genel konferans ile komisyon ve komitelerin görevlilerinin listesini içerir. 2. cilt (tutanaklar), genel kurul toplantılarının tam metin kayıtlarını ve katılımcı listesini içerir.

Genel Konferansın Resmî Dilleri: Arapça, Bahasa Endonezyaca, Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça, İspanyolca, İtalyanca, Hintçe ve Portekizcedir.^【4】 

Genel Konferansın Çalışma Dilleri: Arapça, Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça ve İspanyolcadır.^【5】 

Genel Konferansın Bilgi Doküman Dilleri: İngilizce ve Fransızcadır.^【6】 

Yürütme Kurulu

UNESCO Anayasası'nın V. maddesi uyarınca yürütme kurulu, genel konferansın gündemini hazırlar; çalışma programı ve bütçe tahminlerini inceler ve öneriler sunar. 58 üye devletten temsilcilerle oluşur ve her iki yılda en az dört kez olağan toplantı yapar. Genel konferans kararları doğrultusunda programların etkin ve rasyonel yürütülmesini sağlar.

Sekretarya

Sekretarya, genel direktör önderliğinde örgütün yönetiminden ve küresel temsilinden sorumludur. Sekretarya, günlük operasyonları yürütür; toplantıları koordine eder; üye devletler arasında iletişimi sağlar ve küresel projelerin uygulanmasını denetler. UNESCO’nun eğitim, bilim, kültür ve iletişim alanındaki programlarını hayata geçirir.

UNESCO Genel Direktörleri

UNESCO genel direktörleri, yürütme kurulu tarafından seçilir ve genel konferans tarafından atanır. Görev süreleri 2009’dan itibaren dört yıldır. Kuruluşundan bugüne dek görev yapmış genel direktörler şunlardır:^【7】 

• Jaima Torres Bodes (Meksika, 1948–1952)
• John W. Taylor (ABD, 1952–1953)
• Luther Evans (ABD, 1953–1958)
• Vittorino Veronese (İtalya, 1958–1961)
• René Maheu (Fransa, 1962–1974)
• Amadou-Mahtar M’Bow (Senegal, 1974–1987; 1980 yılında ikinci kez seçilmiştir.)
• Federico Mayor (İspanya, 1987–1999; 1993 yılında tekrar seçilmiştir.)
• Koïchiro Matsuura (Japonya, 1999–2009)
• Irina Bokova (Bulgaristan, 2009–2017; 2013 yılında ikinci kez seçilmiştir)
• Audrey Azoulay (Fransa, 2017–2025)
• Khaled El-Enany (Mısır, 2025– )

UNESCO 43. Genel Konferansında seçilen Khaled El-Enany, 15 Kasım 2025 itibarıyla genel direktör olarak görevini yürütmeye başlamıştır. UNESCO’nun 12. genel direktörüdür.^【8】 

UNESCO Üye Devletler

Kasım 2025 itibariyle UNESCO’nun 194 üye devleti ve 12 bağlı üyesi bulunmaktadır.^【9】 UNESCO üyeliği, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü Anayasası II ve XV. maddeleri ile genel konferansın iç tüzüğünün 98–101. maddeleri tarafından düzenlenmektedir. Birleşmiş Milletler üyesi olan devletler, otomatik olarak UNESCO üyeliği hakkına sahiptir. Birleşmiş Milletler üyesi olmayan devletler ise yürütme kurulunun önerisi ve genel konferansın üçte iki çoğunluk oyu ile UNESCO’ya kabul edilebilir. Uluslararası ilişkilerinden sorumlu olmayan bölgeler veya grup bölgeler, bağlı üye olarak kabul edilebilir. Bu bölgelerin kabulü ile hak ve yükümlülükleri genel konferans tarafından belirlenir.

Tüm üye devletler, UNESCO çalışmalarıyla hükûmet ve sivil kuruluşlarını ilişkilendirmek amacıyla millî komisyonlarını oluşturmuştur. Millî komisyonlar, üye devletlerin UNESCO ile iş birliğini sağlamak için kurduğu ulusal iş birliği organlarıdır.

Üye Devletler ve Üye Oldukları Yıllar^【10】 

1. Afganistan — 1948
2. Arnavutluk — 1958
3. Cezayir — 1962
4. Andorra — 1993
5. Angola — 1977
6. Antigua ve Barbuda — 1982
7. Arjantin — 1948
8. Ermenistan — 1992
9. Avustralya — 1946
10. Avusturya — 1948
11. Azerbaycan — 1992
12. Bahamalar — 1981
13. Bahreyn — 1972
14. Bangladeş — 1972
15. Barbados — 1968
16. Belarus — 1954
17. Belçika — 1946
18. Belize — 1982
19. Benin — 1960
20. Butan — 1982
21. Bolivya — 1946
22. Bosna-Hersek — 1993
23. Botsvana — 1980
24. Brezilya — 1946
25. Brunei Darüsselam — 2005
26. Bulgaristan — 1956
27. Burkina Faso — 1960
28. Burundi — 1962
29. Cape Verde (Yeşil Burun Adaları) — 1978
30. Kamboçya — 1951
31. Kamerun — 1960
32. Kanada — 1946
33. Orta Afrika Cumhuriyeti — 1960
34. Çad — 1960
35. Şili — 1953
36. Çin — 1946
37. Kolombiya — 1947
38. Komorlar — 1977
39. Kongo — 1960
40. Cook Adaları — 1989
41. Kosta Rika — 1950
42. Fildişi Sahili — 1960
43. Hırvatistan — 1992
44. Küba — 1947
45. Kıbrıs —  1961
46. Çekya — 1993
47. Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti — 1960
48. Danimarka — 1946
49. Cibuti — 1989
50. Dominika — 1979
51. Dominik Cumhuriyeti — 1946
52. Ekvador — 1947
53. Mısır — 1946
54. El Salvador — 1948
55. Ekvator Ginesi — 1979
56. Eritre — 1993
57. Estonya — 1991
58. Esvatini — 1978
59. Etiyopya — 1955
60. Fiji — 1983
61. Finlandiya — 1956
62. Fransa — 1946
63. Gabon — 1960
64. Gambiya — 1973
65. Gürcistan — 1992
66. Almanya — 1951
67. Gana — 1958
68. Yunanistan — 1946
69. Grenada — 1975
70. Guatemala — 1950
71. Guyana — 1967
72. Gine — 1960
73. Gine-Bissau — 1974
74. Haiti — 1946
75. Honduras — 1947
76. Macaristan — 1948
77. İzlanda — 1964
78. Hindistan — 1946
79. Endonezya —  1950
80. İran — 1948
81. Irak — 1948
82. İrlanda — 1961
83. İtalya — 1946
84. Jamaika — 1962
85. Japonya — 1951
86. Ürdün — 1950
87. Kazakistan — 1992
88. Kenya — 1964
89. Kiribati — 1989
90. Kuveyt — 1960
91. Kırgızistan — 1992
92. Laos Demokratik Halk Cumhuriyeti — 1951
93. Letonya — 1991
94. Lübnan — 1946
95. Lesoto — 1967
96. Liberya — 1947
97. Libya — 1953
98. Litvanya — 1991
99. Lüksemburg — 1947
100. Madagaskar — 1960
101. Malawi — 1964
102. Malezya — 1958
103. Maldivler — 1980
104. Mali —  1960
105. Malta — 1965
106. Marshall Adaları — 1995
107. Moritanya —  1962
108. Mauritius — 1968
109. Meksika — 1946
110. Mikronezya (Federe Devleti) — 1999
111. Moldova — 3 Haziran 1992
112. Monako — 1949
113. Moğolistan — 1962
114. Karadağ — 2007
115. Fas — 1956
116. Mozambik — 1976
117. Myanmar — 1949
118. Namibya — 1978
119. Nauru — 1996
120. Nepal — 1953
121. Hollanda — 1947
122. Yeni Zelenda — 1946
123. Nikaragua — 1952
124. Nijer — 1960
125. Nijerya — 1960
126. Niue — 1993
127. Kuzey Makedonya — 1993
128. Norveç — 1946
129. Umman — 1972
130. Pakistan — 1949
131. Palau — 1999
132. Panama — 1950
133. Papua Yeni Gine — 1976
134. Paraguay — 1955
135. Peru — 1946
136. Filipinler — 1946
137. Polonya — 1946
138. Portekiz — 1974
139. Katar — 1972
140. Kore Cumhuriyeti — 1950
141. Moldova Cumhuryeti —  1992
142. Romanya — 1956
143. Rusya Federasyonu — 1954
144. Ruanda — 1962
145. Saint Kitts ve Nevis — 1983
146. Saint Lucia — 1980
147. Saint Vincent ve Grenadinler — 1983
148. Samoa — 1981
149. San Marino —  1974
150. Sao Tome ve Principe — 1980
151. Suudi Arabistan — 1946
152. Senegal — 1960
153. Sırbistan — 2000
154. Seyşeller — 1976
155. Sierra Leone — 1962
156. Singapur — 2007
157. Slovakya — 1993
158. Slovenya — 1992
159. Solomon Adaları — 1993
160. Somali — 1960
161. Güney Afrika — 1994
162. Güney Sudan — 2011
163. İspanya — 1953
164. Sri Lanka — 1949
165. Filistin Devleti —  2011
166. Sudan — 1956
167. Surinam — 1976
168. İsveç — 1950
169. İsviçre — 1949
170. Suriye Arap Cumhuriyeti — 1946
171. Tacikistan — 1993
172. Tayland — 1949
173. Doğu Timor —  2003
174. Togo — 1960
175. Tonga — 1980
176. Trinidad ve Tobago — 1962
177. Tunus — 1956
178. Türkiye — 1946
179. Türkmenistan — 1993
180. Tuvalu — 1991
181. Uganda — 1962
182. Ukrayna — 1954
183. Birleşik Arap Emirlikleri — 1972
184. Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı — 1997
185. Birleşik Tanzanya Cumhuriyeti — 1962
186. Amerika Birleşik Devletleri — 2003
187. Uruguay — 1947
188. Özbekistan — 1993
189. Vanuatu — 1994
190. Venezuela — 1946
191. Vietnam — 1951
192. Yemen — 1962
193. Zambiya — 1964
194. Zimbabve — 1980

Ortak Üyeler^【11】 

1. Åland Adaları
2. Anguilla
3. Aruba
4. Britanya Virjin Adaları
5. Cayman Adaları
6. Curaçao
7. Faroe Adaları
8. Makao, Çin
9. Montserrat
10. Yeni Kaledonya
11. Sint Maarten
12. Tokelau

Gözlemci^【12】 

1. Vatikan

UNESCO Türkiye Millî Komisyonu

UNESCO Türkiye Millî Komisyonu (UTMK), 25 Ağustos 1949 tarihli ve 3-9862 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla kurulmuştur. Komisyonun amacı eğitim, kültür ve bilim alanlarında UNESCO idealleri doğrultusunda çalışmalar yürütmek; kamu ve özel kuruluşları UNESCO faaliyetleri konusunda bilgilendirerek katılımlarını sağlamaktır. Ayrıca UNESCO süreçlerini etkin bir şekilde takip ederek hem kamuoyunu hem de hükûmeti bilgilendirmek komisyonun görevleri arasındadır. Millî komisyonun organları genel kurul, yönetim kurulu, denetim kurulu ve genel sekreterliktir.

UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Görevleri

UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Yönetmeliğine göre Milli Komisyonun görevleri:^【13】 

• UNESCO'nun görev alanına giren konularda bakanlıklar, ilgili resmî ya da özel kurum ve kişilerin iş birliğini sağlamak,
• UNESCO ile ilgili konularda hükûmete danışmanlık etmek,
• UNESCO'nun amaç, program ve faaliyetleri konusunda kamuoyunu bilgilendirmek,
• Genel konferanslara ve UNESCO tarafından düzenlenen diğer toplantılara katılacak delegelerin seçimi sırasında hükûmete danışmanlık etmek, delegelerle iş birliğinde bulunmak, söz konusu toplantılara hükûmetin katkısının hazırlanmasına yardımcı olmak,
• UNESCO genel konferansında ve UNESCO tarafından düzenlenen diğer toplantılarda kabul edilen karar ve tavsiyeler ile incelemeler ve raporlarda yer alan sonuç ve öneriler hakkında ulusal kurum ve kuruluşlara bilgi vermek, ihtiyaç ve öncelikleri dikkate alarak ilgili bakanlıkların onayı ve bunların tartışılmasını sağlamak ve sonuç alınmasına gayret göstermek,
• UNESCO'nun faaliyetleri ile ilgili olarak ülkemizin eğitim, bilim, kültür, ve iletişim alanlarındaki dış ilişkilerini ilgilendiren konularda ilgili bakanlıkların görüş ve talimatı altında hareket etmek,
• Alınan kararların uygulanmasına ve karşılıklı bilgi ve belge değişimine ilişkin hususlarda, UNESCO Genel Merkezi ile ve UNESCO'ya üye devletlerin millî komisyonları ya da millî iş birliği kurullarıyla iletişim kurmak,
• UNESCO programı ile ilgili ulusal faaliyetlere ve bu programların değerlendirilmesine katkıda bulunmak, UNESCO programlarının gelişimini izlemek ve uluslararası iş birliğinden sağlanabilecek imkânlara ilgili kuruluşların dikkatini çekmek,
• UNESCO projelerinin yürütülmesi ve UNESCO'nun uluslararası faaliyetlerine katılım konusunda Millî Eğitim, Kültür ve Turizm, Dışişleri bakanlıkları ve ilgili diğer bakanlık ve kurumlarla birlikte görev yapmak,
• UNESCO'nun olağan programı çerçevesinde ya da bütçe dışı fonlarla finanse edilen memurluklara aday aranması ve UNESCO'dan burs alacak olanların belirlenmesi çalışmalarına katılmak,
• Ulusal düzeyde eğitim, bilim, kültür ve iletişim alanlarında faaliyetleri olan kurumlar arasındaki disiplinler arası diyaloğu ve iş birliğini teşvik etmek.

^{UTMK Tanıtım Videosu, 2020 (UNESCO Türkiye)}

Genel Kurul

UTMK Genel Kurulu, hükûmet temsilcileri ile eğitim, bilim, kültür ve iletişim alanındaki resmî ve özel kurum temsilcileri ve tanınmış kişilerden oluşur. Genel kurul üyeleri dört yılda bir seçilir. Kurulun görevleri arasında yönetim kurulunun çalışmalarına yön vermek, UNESCO’nun görev alanına giren konularda tavsiyelerde bulunmak ve denetim kurulunca hazırlanan kesin hesap raporlarını inceleyip onaylamak yer almaktadır.

Yönetim Kurulu

UTMK Yönetim Kurulu, 15 üyeden oluşur. Bu üyeler Millî Eğitim, Dışişleri ve Kültür ve Turizm Bakanlıkları tarafından atanan kişiler ile genel kurul tarafından seçilen kamu kurumları, yükseköğretim kurumları, özel kuruluşlar ve tanınmış kişilerden oluşur. Kurul, kendi üyeleri arasından başkan ve başkan vekillerini seçer. Yönetim kurulunun görevleri arasında genel kurula sunulacak liste ve raporları hazırlamak, alınan kararların uygulanmasını sağlamak, UNESCO konferans ve toplantılarında ülke adına delege veya uzman seçiminde hükûmete danışmanlık yapmak, bütçe ve yıllık faaliyet raporlarını oluşturmak, ayrıca özel ihtisas komiteleri kurmak ve bu komiteleri çalıştırmak yer almaktadır.

UNESCO Yürütme Kurulu Temsilcileri

UNESCO’nun önemli karar organlarından biri olan ve iki yılda bir toplanan Yürütme Kurulu, Genel Konferans tarafından seçilen 58 üyeden oluşmaktadır. 2005 yılında alınan kararla, kurula artık şahıslar yerine doğrudan devletler seçilmektedir. Türkiye, 2001–2005 ve 2017–2021 dönemlerinde yürütme kurulu üyeliğine seçilmiş olup bugüne kadar UTMK'nin çeşitli kurullarında görev almış aşağıdaki temsilciler aracılığıyla kurulda temsil edilmiştir:^【14】 

• Reşat Nuri Güntekin (1946-1949)
• Ahmet Kutsi Tecer (1949-1952)
• Prof. Dr. Bedrettin Tuncel(1958-1966)
• Prof. Dr. Erdal İnönü (1978-1982)
• Prof. Talât Sait Halman (1991-1995)
• Prof. Dr. Orhan Güvenen (2001-2005) 

UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Başkanları^【15】 

• Ord. Prof. Dr. Tevfik Sağlam (25.05.1949 - 27.07.1963)
• Prof. Dr. Bedrettin Tuncel (27.07.1963 - 10.05.1980)
• Prof. Dr. Suat Sinanoğlu (11.05.1980 - 16.06.1993)
• Prof. Dr. Oluş Arık (16.06.1993 - 10.05.1996)
• Prof. Dr. Arsin Aydınuraz (10.05.1996 - 18.05.2010)
• Prof. Dr. Nabi Avcı (18.05.2010 - 10.03.2011)
• Prof. Dr. Öcal Oğuz (2011 - )

UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Başkanı Prof. Dr. Öcal Oğuz

Prof. Dr. Öcal Oğuz, Halk Bilimi ve Somut Olmayan Kültürel Miras alanlarında yazarlığını ve editörlüğünü yaptığı 52 kitaba, yaklaşık 100 makaleye ve uluslararası alanda 30’dan fazla olmak üzere toplam 70 civarında toplantıda sunulmuş ve bildiriler kitabında yayımlanmış çalışmaya sahiptir. 1989 yılından itibaren aralarında Web of Science kapsamındaki A&HCI ve TÜBİTAK/ULAKBİM SBVT’nin de bulunduğu ulusal ve uluslararası indekslerce dizinlenen Millî Folklor dergisinin editörlüğünü yürütmektedir.

Prof. Dr. Oğuz, Hacettepe Üniversitesi Türk Halk Bilimi Kulübü, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Halk Bilimi Topluluğu, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Halk Bilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Somut Olmayan Kültürel Miras Müzesi, Türk Halk Bilimi Bölümü, Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Halk Bilimi yüksek lisans ve doktora programları, Ankara Somut Olmayan Kültürel Miras Müzesi ve Somut Olmayan Kültürel Miras Enstitüsünün kuruluş çalışmalarını yürütmüştür.

^{UTMK Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Öcal Oğuz (Anadolu Ajansı)}

Prof. Dr. Öcal Oğuz'un UNESCO, UTMK ile ilgili Geçmişteki ve Mevcut Görevleri

• UNESCO Somut Olmayan Kültürel Mirasın (SOKÜM) Korunması Sözleşmesi Hazırlık Çalışmaları Hükûmetlerarası Uzmanlar Toplantıları Türkiye Uzmanı (2002-2003)
• UNESCO Kültürel İfadelerin Çeşitliliğinin (KİFAÇ) Korunması ve Geliştirilmesi Sözleşmesi Hazırlık Çalışmaları Hükûmetlerarası Uzmanlar Toplantıları Türkiye Uzmanı (2004-2005)
• UTMK Somut Olmayan Kültürel Miras İhtisas Komitesi Başkanı (2003-…)
• UTMK Kültürel İfadelerin Çeşitliliği İhtisas Komitesi Başkanı (2007-…)
• UNESCO SOKÜM’ün Korunması Sözleşmesi Hükûmetlerarası Komitesi Türkiye Uzmanı (2006- 2010)
• UNESCO SOKÜM’ün Korunması Sözleşmesi Hükûmetlerarası Komitesi İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Miras Temsili Listesi Alt Organı Türkiye Uzmanı (2008-2010)
• UTMK Yönetim Kurulu Üyesi (2006-2010)
• UTMK Yönetim Kurulu Üyesi (2010-…)
• UTMK Yönetim Kurulu Başkan Vekili (2010-2011)
• Somut Olmayan Kültürel Miras Kategori 2. Merkez (Bulgaristan) Yönetim Kurulu Üyesi (2011-…)
• UTMK Yönetim Kurulu Başkanı (2011-…)

Prof. Dr. Öcal Oğuz'un UTMK Adına Yürüttüğü ve Katıldığı Somut Olmayan Kültürel Miras Projeleri

• Makedonya-Türkiye Ortak Mutfak Kültürü Projesi (2008-2009)
• Bulgaristan-Türkiye Ortak Müzik Kültürü Projesi (2009-2010)
• Romanya-Türkiye Ortak Mutfak Kültürü Projesi (2011-2012)
• Kazakistan-Türkiye Ortak Müzik Kültürü Projesi (2012-2013)
• Azerbaycan-Türkiye El Sanatları Geleneğinin Aktarımında Kadının Rolü Projesi (2012-2013)