Bodrum tırhandili, Muğla ili Bodrum ilçesiyle özdeşleşmiş, çift başlı gövde formuna sahip geleneksel bir tekne türüdür. Baş ve kıç yapısı birbirine simetrik olan bu tekneler, 1/3 en-boy oranıyla tanımlanır. Gövdesi geniş karınlı, sağlam ve manevra kabiliyeti yüksek olan Bodrum tırhandili, yeke dümen sistemiyle yönetilir. Baş kısmı kaşık biçiminde, kıç kısmı ise sivri formdadır; bu simetrik yapı, özellikle üstten bakıldığında belirginleşir.
Adını Yunanca “üçte bir” anlamına gelen “trea kena” ifadesinden alan Bodrum tırhandili, bölgenin rüzgâr ve dalga rejimine uygun olarak uzun yıllar içinde evrilmiş bir tasarıma sahiptir. Gövde formu, kullanım amacı ve imalat olanakları doğrultusunda şekillenmiş; bu süreçte çam, kestane ve maun gibi ağaçlar tercih edilmiştir. Güverte yapımında ise tik veya iroko ağacı kullanılır.
Tarihsel olarak Bodrum tırhandili, 1933 yılında yapılan “Atilla” adlı tekneyle Cumhuriyet döneminde ilk örneğini vermiştir. Başlangıçta yük taşımacılığı için kullanılan bu tekneler, zamanla balıkçılık ve sünger avcılığına uyarlanmış; günümüzde ise mavi yolculuk ve turizm amaçlı olarak değerlendirilmektedir. Son yıllarda düzenlenen “tırhandil cup” yelken yarışları sayesinde yeniden ilgi görmeye başlamıştır.
Üretim Süreci
Bodrum tırhandilinin üretimi, kullanıcının ihtiyaçları doğrultusunda şekillenen bir tasarım süreciyle başlar. Bu süreç, ilgili yasa ve yönetmeliklere uygun mühendislik aşamalarıyla devam eder. Üretim, Türk loydu ve diğer uluslararası loydların kurallarına göre ISO 9001 ve CE standartlarına uygun biçimde gerçekleştirilir.
İmalat sürecinde ahşap, çelik veya kompozit malzemeler kullanılır. Ahşap tekneler geleneksel yığma veya lamine yöntemlerle; çelik tekneler kaynakla; kompozit tekneler ise el yatırması, vakum torbalama ya da vakum infüzyon teknikleriyle üretilir. Ahşap gövdeli teknelerde omurga, baş ve kıç bodoslamaların yerleştirilmesiyle başlayan süreç, posta, ıstralya ve kemerelerin sabitlenmesiyle devam eder. Gövde kaplaması, güverte ve üst yapı konstrüksiyonu tamamlandıktan sonra makine, donanım, yelken ve arma ekipmanları ile iç-dış mobilya montajı yapılır. Son aşamada boya ve vernikleme işlemleri gerçekleştirilir.
Üretim süresi, teknenin boyu ve donanım özelliklerine göre değişmekle birlikte 5 ila 24 ay arasında tamamlanır.
Coğrafi İşaret ve Denetim
Bodrum tırhandili, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında mahreç işareti olarak 17 Eylül 2025 tarihinde tescillenmiştir. Tescil sahibi Bodrum Ticaret Odasıdır. Coğrafi sınır olarak yalnızca Bodrum ilçesi kabul edilmiştir ve tüm üretim aşamaları bu sınır içinde gerçekleşmelidir.
Denetimler, Bodrum Ticaret Odası koordinasyonunda, Deniz Ticaret Odası ve Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesinden uzmanların katılımıyla oluşturulan üç kişilik bir mercii tarafından yılda en az bir kez yapılır. Denetim kriterleri arasında teknenin karakteristik özelliklere sahip olması, üretim metoduna uygunluğu ve mahreç işareti kullanımının doğruluğu yer alır.
