Abdülhak Şinasi Hisar’ın ikinci romanı olan Çamlıca’daki Eniştemiz, klasik roman kalıplarından çok, yazarın kişisel hatıralarından süzülmüş bir anlatıdır. Anlatının merkezinde yer alan Hacı Vamık Efendi, anlatıcının “deli” olarak nitelediği eniştesidir. Roman, hikâye anlatıcılığından çok iç gözlem, karakter çözümlemesi ve mekân tasviri üzerinden ilerler.

Tür olarak hatıra roman, psikolojik portre romanı ve yer yer mizahi deneme ile iç içe geçmiş bir yapı arz eder. Yapı, geleneksel olay örgüsüne yaslanmaktan çok, küçük fıkralar ve anekdotlar halinde bölümlerle ilerler.

^{Yapay Zekâ Tarafından Oluşturulan Hacı Vamık Efendi}

Konu Özeti ve Temalar

Roman, yazarın “deli” olarak nitelendirdiği eniştesi Vamık Efendi'nin hayatına odaklanır. Hacı Vamık Efendi; tutarsız dindarlığı, aşırı teşrifatçılığı, mikrop korkusu, yemek düşkünlüğü, kadınlardan ürkme eğilimi ve memuriyet hayatındaki absürt davranışlarıyla hem trajik hem mizahi bir karakterdir.

Bu karakter üzerinden Hisar, bir toplum tipolojisi sunar. Eski İstanbul hayatı, özellikle de Çamlıca’nın köşkleri, kalabalık aile düzeni, mahalle kültürü ve devlet bürokrasisi anlatının arka planını oluşturur. Ana temalar arasında şunlar sayılabilir:

• Hatıra ve geçmiş zaman duygusu
• Gelenek ile modernleşme çatışması
• Dış görünüşe düşkünlük (teşrifat)
• Ruhsal sapmalar ve toplum algısı
• Evlilik, kadın ve aile yapısına dair eleştiriler
• Bürokrasinin absürtlüğü
• Çocukluk ve aile içi gözlem

Ana Karakter: Hacı Vamık Efendi

Hacı Vamık Efendi, Abdülhak Şinasi Hisar’ın deyimiyle “deli” fakat sevimli bir karakterdir. Gerçekte “delilik”ten çok, toplumun çerçevesine sığmayan, takıntılı ve nevrotik bir tiptir. Sözleri, hareketleri ve hayat görüşüyle etrafını hem eğlendirir hem bezdirir.

Modern psikanalitik okumalar, bu karakterin yazarın kendi bilinçdışı takıntılarını sembolize ettiğini, hatta bir otobiyografik yansıma olduğunu öne sürer. Hacı Vamık, aynı zamanda geleneksel Osmanlı aydınının değişen dünyaya uyum sağlamakta zorlanan versiyonudur​.

Anlatıcı ve Üslup

Roman birinci tekil şahıs anlatımıyla kaleme alınmıştır. Anlatıcı, eniştesine duyduğu sevgi, hayret, hayal kırıklığı ve zaman zaman iğneleme arasında salınan bir tutumla konuşur. Yazarın kendine özgü süslü, musikiyatlı ve klasik Türkçeye yakın edebi üslubu bu eserde de belirgindir.

Paragraf yapıları uzundur; betimleme, teşbih, tekrar ve ritmik cümleler belirgin özellikleridir. Roman, yer yer masalsı bir anlatı havasına bürünür.

Mekân ve Zaman

Mekân olarak Çamlıca, özellikle de Çamlıca’daki köşk, romanın ana uzamıdır. Evin içi, bahçesi, sokağı, hatta semtin havası bile birer karakter gibi işlenmiştir. Zaman ise yazarın çocukluk ve ilk gençlik dönemine, yani II. Abdülhamit ve II. Meşrutiyet yıllarına denk gelir. Ancak zaman, kronolojik ilerlemeden çok, hatıraların iç içe geçtiği dairesel bir yapıyla verilir.

Edebi Değeri ve Yeri

Çamlıca’daki Eniştemiz, Türk edebiyatında hatıra ve roman türlerinin birleştiği erken örneklerden biridir. Proustyen bir yaklaşımla bireysel hafızadan yola çıkarak kolektif bir geçmişi işleyen eser, özellikle dil ve üslup yönünden Abdülhak Şinasi Hisar’ın en karakteristik yapıtlarından sayılır. Mizah ve hüzün, gelenek ve değişim, birey ve cemiyet arasında salınan bir bakış sunması açısından da edebi değeri yüksektir.