Çelebi Ağa Camii, 16. yüzyıl Osmanlı mimarisinin Doğu Anadolu'daki önemli temsilcilerinden biridir. Yapı, Osmanlı'nın bölgede artan idarî ve askerî etkinliği doğrultusunda inşa edilmiş olup, aynı zamanda dinî ve kültürel bir merkez niteliğindedir. Caminin banisi olan Çelebi Ali Bey, Pertek Sancakbeyi olarak görev yapmış ve bölgenin imarı için çeşitli yapı faaliyetlerinde bulunmuştur. Bu cami, onun adıyla anılmakta ve kitabe aracılığıyla doğrudan ona atfedilmektedir.

İnşa Tarihi ve Kitabe Bilgisi

Yapının giriş kapısı üzerindeki Arap harfli silüs yazı karakteriyle işlenmiş kitabede, caminin Hicrî 976 (Miladî 1569) Ramazan ayında, Çelebi Bey bin Ali tarafından inşa ettirildiği ifade edilmektedir. Bu tarih, Osmanlı klasik mimarisinin zirve dönemine denk gelmekte ve eserin dönemin mimari anlayışına uygun inşa edildiğini ortaya koymaktadır.

^{Çelebi Ağa Camii}^{(Kültürportalı)}

Mimari Planlama ve Yapısal Özellikler

Çelebi Ağa Camii, geleneksel Osmanlı cami mimarisinde sıkça görülen tek kubbeli harim ve üç kubbeli son cemaat yeri plan düzenine sahiptir. Yapı, kesme taş ve moloz taş karışımı kullanılarak inşa edilmiştir.

Son Cemaat Yeri: Üç kubbeyle örtülmüş olup, sütunlarla desteklenen açıklıklarla dışa açılmaktadır. Bu bölümde beşik tonoz örtülü yan mekân ile birlikte, duvarın ortasında yer alan eyvan biçiminde düzenlenmiş bir çeşme bulunmaktadır.
Ana İbadet Mekânı (Harim): Tek kubbe ile örtülüdür. Giriş cephesi, taş işçiliğinin özenli bir örneği olan taç kapı ile vurgulanmıştır.
Pencereler ve Aydınlatma: Sivri kemerli pencereler, iç mekâna doğal ışık sağlamakla birlikte, yapının dikeyliğini vurgulayan unsurlar olarak işlev görmektedir.

^{Çelebi Ağa Camii}^{(Kültürportalı)}

Taşınma Süreci: Koruma ve Restorasyon Müdahalesi

1970’li yıllarda Keban Barajı’nın inşasıyla birlikte Pertek ilçesinin bazı bölümleri baraj gölü altında kalma riskiyle karşı karşıya kalmıştır. Bu doğrultuda Çelebi Ağa Camii’nin korunması amacıyla Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Restorasyon Bölümü denetiminde, caminin her bir taşı numaralandırılarak sökülmüş ve su seviyesinin üzerine taşınmıştır. Yeni konumuna monte edilen yapı, özgün plan ve malzeme düzenine sadık kalınarak yeniden inşa edilmiştir. Bu yönüyle yapı, Türkiye’de baraj projeleri nedeniyle yer değiştiren az sayıdaki tarihî camiden biridir.

^{Çelebi Ağa Camii}^{(Kültürportalı)}

Sanatsal ve Sembol Değeri

Çelebi Ağa Camii’nin minaresi, çeşmesi, kubbe geçişleri ve taş işçiliği unsurları, klasik Osmanlı mimarisinin yerel taş işçiliğiyle sentezini yansıtmaktadır. Yapıda kullanılan iki renkli taşlar, hem estetik hem de teknik nitelikler açısından dikkat çekicidir. Çeşme, eyvan biçimi ve kemerli niş unsurlarıyla çevresel kullanımı da destekleyen bir kamusal mekân işlevi üstlenmiştir.

^{Çelebi Ağa Camii}^{(Kültürportalı)}

Günümüzdeki Konumu ve İşlevi

Bugün cami, Pertek ilçesinin merkezinde yer almakta ve ibadete açık durumdadır. Cami, yerli ve yabancı ziyaretçilerin ilgisini çeken kültürel bir nokta olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca, mimari yapısının korunmuş olması ve yeniden kullanım işlevi kazanması, bölgedeki kültürel miras yönetimi açısından başarılı bir uygulama örneği teşkil etmektedir.