Cide, Türkiye’nin Kastamonu iline bağlı bir ilçedir. Karadeniz sahilinde yer alan Cide; koyları, ormanları, yaylaları, tarihî yapıları ve halk edebiyatındaki yeriyle Kastamonu'nun önemli bir yerleşimidir. 664 km² yüzölçümüne sahip olan ilçe, Kastamonu'nun %5'lik bölümünü oluşturur.
Cide İlçe Merkezi Tepeden Görünüm (T.C. Cide Kaymakamlığı)
Coğrafi Konum ve Fiziksel Yapı
İlçenin doğusunda Şenpazar, batısında Bartın ili, güneyinde Azdavay ve Pınarbaşı ilçeleri, kuzeyinde ise Karadeniz bulunmaktadır. Sahil uzunluğu yaklaşık 95 kilometreyi bulur ve bu özellik ilçeye doğal koylar, falezler ve plajlar açısından zengin bir yapı kazandırır. Dağlık ve ormanlık alanlarla çevrili olan Cide, Küre Dağları Millî Parkı'nın batı ucuna da komşudur. İlçenin önemli akarsuları arasında Devrekani Çayı ve Gebeş Çayı yer alır. Tarım arazileri, meyve bahçeleri ve geniş ormanlık alanlar doğal zenginliklerini oluşturur. %81'i ormanlarla kaplıdır.
Tarihçe
Cide ilçesinin tarihi, bölgenin antik çağlardan itibaren yerleşim gördüğünü ortaya koymaktadır. Antik kaynaklarda bölge "Kytoros" olarak geçmekte ve Gideros Koyu bu yerleşime ev sahipliği yapmaktadır. Gideros, ismini bu antik kentten almıştır ve tarih boyunca hem bir liman hem de barınak olarak kullanılmıştır.
Osmanlı döneminde Karadeniz’deki ticari rotalarda önemli bir durak olan Cide, aynı zamanda 19. yüzyılda deniz taşımacılığı ve tekne üretiminde ün kazanmıştır. Özellikle Kurtuluş Savaşı yıllarında sahil boyunca uzanan koylar, silah ve cephane taşımacılığında gizli limanlar olarak kullanılmıştır. Ayrıca Osmanlı döneminde bölgede görülen korsanlık faaliyetlerine karşı savunma amacıyla da önemli stratejik bölgelerden biri olmuştur.
Ekonomik ve Sosyal Yapı
Okçular Kalesi (T.C. Cide Kaymakamlığı)
Cide ekonomisi tarihsel olarak ormancılık, tarım ve balıkçılığa dayanmakla birlikte günümüzde turizm, hizmet sektörü ve el sanatları gibi alanlarla da çeşitlenmiştir. Özellikle yaz aylarında artan turistik faaliyetler, yerel halk için önemli bir gelir kapısıdır. Cide’ye özgü el dokumaları (Cide bezi), tekne yapımı, ceviz işlemeciliği ve geleneksel mutfak kültürü ekonomik faaliyetlerin kültürel yansımalarıdır.
Tarımda en çok üretilen ürünler arasında fındık, elma, armut, ceviz, mısır ve sebze çeşitleri yer alırken hayvancılık da kırsal kesimde önemlidir. Ayrıca balıkçılık, sahil kasabalarında yaşayan halk için hâlen sürdürülen bir geçim kaynağıdır.
Doğal Güzellikler ve Turizm
Gideros Koyu, mitolojik kaynaklarda Amazon kadınlarının uğradığı bir liman olarak geçmekte ve günümüzde doğaseverlerin, kampçıların ve su sporlarıyla uğraşanların tercih ettiği bir noktadır. Ayrıca, Loç Vadisi, Küre Dağları Millî Parkı ve İlyasbey Camii gibi doğal ve kültürel varlıklar turistik açıdan büyük önem taşır. İlçede ekoturizm ve doğa yürüyüşlerine yönelik parkurlar da son yıllarda gelişme göstermektedir.
Aydos Muna Tepesi (T.C. Cide Kaymakamlığı)
Cide Halk Plajı (T.C. Cide Kaymakamlığı)
Ulaşım ve Altyapı
Cide’ye ulaşım, karayolu ile sağlanmaktadır. Kastamonu şehir merkezine yaklaşık 145 kilometre mesafededir. İlçeye Zonguldak üzerinden Bartın - Amasra yolu ile de ulaşmak mümkündür. Son yıllarda artan turizm talebiyle birlikte yol altyapılarında iyileştirme çalışmaları yapılmış, yaz aylarında Kastamonu Belediyesi ve özel firmalarca düzenlenen seferlerle ulaşım kolaylaştırılmıştır.
İlçe merkezinde düzenli toplu taşıma hizmeti sunulmakta ve kırsal mahallelere de minibüs hatlarıyla ulaşım sağlanmaktadır. Telekomünikasyon ve internet altyapısı, özellikle merkezde ve sahil kesiminde gelişmiştir.
Kültürel Miras
İlçedeki çeşitli camiler, türbeler ve mezarlıklar, Cide’nin dinî ve mimari geçmişini yansıtır. Türk edebiyatının kalemlerinden Rıfat Ilgaz, 1911 yılında Cide'de dünyaya gelmiştir. Şiir, hikâye ve roman türlerinde verdiği eserlerle Cumhuriyet dönemi edebiyatının önemli temsilcilerinden biri olan Ilgaz, özellikle toplumcu gerçekçi anlayışıyla tanınır. “Sarı Yazma” adlı romanında doğup büyüdüğü Cide’yi, insanlarını, doğasını ve kültürel yapısını derinlikli bir biçimde anlatır. Bu eser, hem bir aşk hikâyesi hem de Cide’nin toplumsal belleğini yansıtan değerli bir edebî metindir. Yazarın doğduğu ev günümüzde kültürel ziyaret noktası hâline getirilmiş, anısını yaşatmak amacıyla çeşitli etkinliklerle desteklenmiştir.
Bu bağlamda ilçede her yıl Cide Rıfat Ilgaz Sarıyazma Kültür ve Sanat Festivali düzenlenmektedir. Festival, Rıfat Ilgaz'ın edebiyat mirasını onurlandırmak ve ilçenin folklorik değerlerini tanıtmak için yapılmaktadır. Festival süresince şiir dinletileri, halk oyunları gösterileri, el sanatları sergileri ve yerel müzik konserleri gerçekleştirilmektedir.
Yörenin en bilinen simgesel objesi ise sarı yazmadır. Geleneksel olarak kadınların başörtüsü olarak kullandığı bu ince kumaş, sadece giyim eşyası değil; aynı zamanda yöresel kimliğin, sadeliğin ve duygusal anlatımın bir simgesidir. Sarı yazma, halk şiirinde, ağıtlarda ve türkü sözlerinde sıkça geçer ve bölgenin kültürel hafızasında önemli bir yer edinmiştir. Günümüzde de Cide’yi tanıtan hediyelik eşyaların, afişlerin ve festivallerin vazgeçilmez temasıdır.
Yöresel halk oyunları, düğün gelenekleri, Cide bezi dokumacılığı, yayla şenlikleri ve yöreye özgü yemekler (örneğin mısır ekmeği, hamsili pilav, keşkeğin yerel versiyonları) ilçenin sözlü kültür mirasını oluşturan unsurlardır.
