Daday, Kastamonu’nun kuzeybatısında, ormanlık alanlarla çevrili bir ilçedir. İlçe ekonomisi tarım, hayvancılık ve ormancılığa dayalıdır; ayrıca atlı turizm faaliyetleri de yürütülmektedir.

^{Daday (T. C. Daday Belediyesi)}

Tarih

Daday’da bilinen en eski yerleşim izleri, Göl Köy yakınında bulunan yontma taştan el baltalarına dayandırılarak M.Ö. 5000 yılına kadar uzanır. İlk yerleşenler olarak Kaskalar (Gasgaslar) belirlenmiş, ardından Hititler, Paflagonyalılar, Kimmerler, Lidyalılar, Persler (M.Ö. 4. yy), Yunanlılar, Romalılar ve Araplar bölgeye gelmiştir. Orta Çağ’da Danişmendli ve Çobanoğulları beylikleri bu topraklarda hüküm sürmüştür. 1214 yılında Selçuklu komutanı İzzeddin Keykavus bölgeyi alarak Türklere açmıştır.

Çobanoğulları Beyliği, 1291’de Candaroğulları tarafından yıkılmış ve Daday, Candaroğulları Beyliği döneminde Ankara - Kastamonu arasındaki önemli kazalardan biri olmuştur. Fatih Sultan Mehmet 1460 yılında Candaroğulları Beyliği’ni Osmanlı İmparatorluğu’na katmış ve Daday da Osmanlı yönetimine girmiştir. 19. yüzyıl ortalarında Kastamonu sancağına bağlı bir ilçe hâline gelen Daday’ın, 1869 yılındaki Kastamonu Salnamesi’nde de ilçe olarak kaydedildiği görülür. İlçe adı, antik kaynaklarda Dadibra (Yunanca “orman arazisi”) olarak geçmektedir.

Coğrafya ve İklim

Daday İlçesi, Kastamonu il merkezinin 34 km kuzeybatısında yer alır. Yaklaşık 973 km² alana yayılan ilçenin 60 köyü bulunmaktadır ve toplam nüfusu yaklaşık 9.738’dir. İlçe, Köroğlu Dağları’nın bir uzantısı olarak yaklaşık 980 metre yükseltideki bir vadi tabanında kuruludur; bu vadiyi Gökırmak’ın kollarından biri, boydan boya geçer. Arazi genel olarak engebeli ve ormanlıktır. Orman örtüsü çevredeki dağlarda geniş alanlar kaplayıp ekilebilir arazileri kısıtlar. Yumurtacı ve Taşçılar adındaki iki küçük gölet, sulama amaçlı kullanılmaktadır ancak bu göletlerin kapasitesi sınırlıdır.

Daday’da tipik karasal iklim görülür. Kışlar kar yağışlı ve soğuk, ilkbahar ile sonbahar ayları ise keskin soğuklar ve donlu hava koşulları hâkimdir; yazlar genellikle sıcak ve kuraktır. Bu iklim özellikleri tarım ürünlerinin verimini olumsuz etkiler. Örneğin ilkbahar geç donları meyve ve sebze yetiştiriciliğinde verim kaybına yol açmaktadır.

Nüfus ve Demografi

Daday ilçesinin toplam nüfusu 2007 yılı itibarıyla 10.160 kişi iken 2024 yılında 7.992 kişiye gerilemiş olup bu dönemde 2012–2013, 2017–2018 ve 2022–2023 yıllarında sırasıyla 644, 240 ve 454 kişilik artışlar; diğer yıllarda ise değişen oranlarda azalışlar görülmüştür. 2024 verilerine göre erkek nüfus 4.024 (%50,35), kadın nüfus 3.968 (%49,65) düzeyindedir ve cinsiyetler arasındaki fark genellikle birkaç yüz kişi ölçeğinde kalmıştır. Yıllık nüfus değişimleri, yerel kayıt güncellemeleri ve göç hareketleri gibi çeşitli etkenlerle açıklanabilecek dalgalı bir seyir izlemiştir.

Ekonomi

İlçe ekonomisi öncelikle tarım, ormancılık ve hayvancılığa dayanır. Tarımda en fazla arpa, buğday, çavdar gibi tahıllar ile yonca ve korunga gibi yem bitkileri yetiştirilir. Elma ve armut gibi meyveler de sınırlı miktarda üretilir ancak tarım arazilerinin verimsizliği ve don olayları meyve sebze tarımını sınırlandırır. Geniş orman örtüsü ormancılığa olanak sağlar. Ormanlardaki bitki çeşitliliği nedeniyle Daday’da üretilen bal, kaliteli sayılmaktadır. Bunun yanı sıra yörede geleneksel el sanatlarından tahta işçiliği göze çarpar.

Hayvancılık genellikle küçük aile işletmelerine dayanır. İlçede her köyde birkaç büyükbaş hayvan yetiştirilir ancak büyük ölçekli et veya süt üretimi yapılmamaktadır. Kümes hayvancılığı da çoğunlukla ev tüketimine yöneliktir. Bölgede endüstriyel nitelikte büyükbaş veya küçükbaş hayvancılık faaliyeti bulunmaz. Ticari faaliyetler sınırlı olup yerel esnaf genellikle dayanıklı tüketim malları ve gıda ürünleri ticareti yapar. Daday’da sanayi yatırımı yok denecek kadar azdır.

Turizm, Kültür ve Mutfak

Daday, zengin doğal ve tarihî kaynaklara sahip bir ilçedir. Karaçam, sarıçam, kayın ve köknar ağaçlarının yoğun olduğu Ballıdağ ormanları, ekoturizm için elverişli alanlar sunar; bu yayla sık orman örtüsü nedeniyle “oksijen deposu” olarak da nitelendirilir. Bölge, eskiden Türkiye’nin ikinci büyük sanatoryumuna ev sahipliği yapmıştır. İlçe, Osmanlı döneminden beri süregelen at yetiştiriciliği geleneğiyle de bilinir. Günümüzde Daday’da kurulan at çiftliklerinde ziyaretçiler binicilik yapabilir ve atlarla doğa gezilerine katılabilir. Gökırmak vadisi boyunca uzanan yürüyüş parkurları, göletler ve şelaleler doğa turizmi açısından tercih edilmektedir.

Daday’da çok sayıda taş ve ahşap tarihî yapı mevcuttur. 1632 tarihli Balaban Konağı, bölge köy mimarisinin önemli bir örneğidir. 1891’de inşa edilen Daday Hükûmet Konağı ile 1912 tarihli Seyidi Bey Oğlu Konağı, zengin ahşap süslemeleriyle dikkati çeker. İlçede 18. yüzyıldan kalma Ali Paşa Camii gibi tarihî camiler ile Alipaşa Köyü yakınındaki Honsalar Tepesi Höyüğü arkeolojik açıdan önem taşır. Daday, 2018 yılında “Sakin Şehir” (Cittaslow) ağına dahil edilerek kültürel ve doğal değerlerini koruma taahhüdü altına girmiştir.

Yöresel mutfak, Kastamonu ve Karadeniz bölgesine özgü çeşitli lezzetler içerir. Bölgeye ait başlıca yemekler şunlardır:

• Tarhana çorbası,

• Uğmaç çorbası,

• Ekşili pilav,

• Tirit (etli ekmekli çorba),

• Banduma (tavuklu pilav),

• Etli ekmek,

• Gözleme çeşitleri (örneğin gatmer ve serme ekmeği),

• Sıkma (ince yufka ekmeği),

• Sac cızlaması.

Bu yemeklerin yanı sıra Daday’ın yöresel ürünlerinden ünlü üryani eriği de (ala erik) bulunur; bu erik, Kastamonu’nun önemli yöresel ürünlerinden biri olarak tescillenmiştir. Daday mutfağı, bitkisel ve hayvansal üretimden beslenen klasik Karadeniz yemekleri geleneğini yansıtır.