Damal bebeği, Türkiye'nin Ardahan ilinin Damal ilçesine özgü, el işçiliğiyle üretilen ve geleneksel kadın kıyafetlerini yansıtan kültürel bir figürdür. Bir oyuncak ya da süs eşyası olmanın ötesinde, bölgenin folklorik değerlerini, geleneksel el sanatlarını ve giyim kültürünü yaşatmak açısından önemli bir somut olmayan kültürel miras ögesidir ve yerel halkın geçim kaynakları arasında yer almaktadır.

Damal bebeği, 1996 yılında Japonya'da düzenlenen "Yöresel Folklorik Bebekler" yarışmasında el emeği kategorisinde dünya birincisi olmuştur. Bu başarı, Damal bebeğinin uluslararası alanda tanınmasına ve değerinin artmasına katkı sağlamıştır. Yarışmada elde edilen birincilik, damal bebeğinin kültürel miras olarak önemini pekiştirmiştir.

^{Damal Bebeği Ustası: Fidan Nine (AA)}

Damal Bebeğinin Özellikleri

Damal bebeği, elle dikilen ve süslemeleri el işçiliğiyle yapılan özel bir halk sanatıdır. Bebeğin başlığı, işlemeli başörtüsü, kadife ya da keçe kumaştan yapılmış yeleği ve renkli etekleri, Damal yöresi kadınlarının geleneksel giysilerini birebir yansıtmaktadır. Gövdesi kumaş veya plastik olabilmekle birlikte, esas değer taşıyan kısmı, kıyafetlerindeki detaylı işçiliktir. Bebek üzerinde kullanılan motifler genellikle yöresel kilim desenlerinden esinlenilmiştir.

Geleneksel damal giysileri; "taç" adı verilen başlık, "şalvar", işlemeli "önlük" ve "gömlek" gibi parçalardan oluşur. Bu giysiler geçmişte gelinlik olarak da kullanılmıştır ve bugün kültürel etkinliklerde yaşatılmaktadır.

Kültürel ve Ekonomik Katkılar

Damal bebeği, yalnızca kültürel mirasın bir temsili değil; aynı zamanda Damal ilçesinde birçok kadın için bir gelir kaynağıdır. Kadın kooperatifleri ve yerel üretici gruplar tarafından üretilen bu bebekler, hem iç turizmde hem de yurt dışına yönelik hediyelik eşya pazarında alıcı bulmaktadır. 2010’lu yıllardan itibaren Ardahan Valiliği ve Kalkınma Ajansları tarafından desteklenen projeler kapsamında üretimi ve tanıtımı daha profesyonel düzeyde yürütülmeye başlanmıştır. Ayrıca damal bebeği farklı kültürel etkinliklerde Türkiye'yi temsil eden bir unsur hâline gelmiştir. Bu bağlamda bebek, uluslararası düzeyde Türkiye'nin kültürel diplomasi aracıdır.

Koruma ve Tescil Durumu

Damal bebeği, 2015 yılında Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından "coğrafi işaretli ürün" olarak tescillenmiştir. Bu tescil, damal bebeğinin üretiminde kullanılan tekniklerin ve malzemelerin standartlaştırılması ve kültürel orijinalliğin korunması açısından önemlidir. Ayrıca bu gelişme, sahte üretimlerin önüne geçilmesine yardımcı olmuş ve ürünün marka değeri artırılmıştır.