Datça nurlu bademi, Muğla ilinin Datça ilçesi sınırlarında yetiştirilen ve Prunus amygdalus Batsch. türüne ait, iri ve sert kabuklu bademlerden oluşan yerli bir badem çeşididir. Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından “Menşe Adı” ile tescillenmiş ve 24 Kasım 2023 tarihli Sicil No: 1504 ile koruma altına alınmıştır.
Datça Nurlu Bademi (AA)
Ürün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri
Datça nurlu bademi, kabuğu oldukça sert, iri taneli ve tatlı yapısıyla tanımlanır. Dış kabuk yapısı üç katmanlıdır. Dış tabaka pütürlü ve delikli; orta tabaka süngerimsi ancak sağlam; içte ise besin taşınımını sağlayan kanallar mevcuttur. Kabuk sertliği, yüksek lignin içeriğiyle ilişkilidir. Meyve dip kısmı tombul, uca doğru ise sivridir.
Ağaç yapısı itibariyle 3–5 metre boy ve 4–5 metre en genişliğine ulaşabilmektedir. Kökleri toprakta derin gelişim gösterir. Yaprakları dişli, kenarlı, koyu yeşil renkte ve mızrak formundadır.
Datça nurlu bademinin yetiştiği bölgede hâkim kuzey ve güney rüzgârları, döllenmeyi ve bitkinin nem ihtiyacını karşılamada önemli rol oynar. Kızıl ve taşlı yapıda topraklar, derin gelişen köklere uygunluk sağlar. Az yağışlı ve sıcak iklime sahip Datça ilçesi, badem yetiştiriciliği için uygun çevresel koşulları sunar.
Datça nurlu bademi; yaş badem, kabuklu kurutulmuş badem, çiğ iç badem ve kavrulmuş iç badem olarak tüketiciye sunulur. Yağ içeriği %40–50 arasında değişebilir.
Fiziksel Özellikler
Boyutlar (mm)
- Kabuklu: Yükseklik 33–40 / Genişlik 22–27 / Derinlik 15–21
- İç badem: Yükseklik 24–28 / Genişlik 12–15 / Derinlik 7–9
Ağırlık ve Nem
- Kabuklu badem: 5–8 g (nem: %6–8)
- İç badem: 1–2.5 g (nem: %2–4)
Üretim Metodu
İklim İsteği
Datça nurlu bademi, kışları ılık ve yağışlı, yazları sıcak ve kurak iklimleri tercih eder. Çiçeklenme döneminde yaşanabilecek don riski göz önünde bulundurulmalıdır. -5°C ile -1°C aralığındaki sıcaklıklar, çiçek tomurcuklarına zarar verebilir. Ayrıca çiçeklenme döneminde aşırı nem, mantar hastalıklarına yol açabilir.
Toprak İsteği
Badem yetiştiriciliği için hafif bünyeli, süzek, alüvyal ve derin topraklar tercih edilir. Kök gelişimi için kumlu, killi ve çakıllı toprak yapıları da uygundur.
Bahçe Kurulumu
Datça nurlu bademi, badem anacı üzerine aşı ile çoğaltılır. Bir yıl boyunca geliştirilen fideler, genellikle kasım–aralık aylarında araziye dikilir. İkinci veya üçüncü yılda aşı uygulaması yapılır. Düz arazilerde kare, meyilli alanlarda kontur dikim tercih edilir. Toprak yapısına göre 5–9 metre aralıklarla dikim yapılır.
Gübreleme ve Bakım
Toprak ve yaprak analizine dayalı gübreleme uygulanır. Bitki gelişme döneminde su ihtiyacı yağmurla karşılanabilir. Şubat-mart döneminde su takviyesi gerekebilir. Taç şekli verilmesi amacıyla ilk yıldan itibaren orta budama yapılır.
Datça Nurlu Bademi (AA)
Tozlanma
Datça nurlu bademi kendine kısır olduğundan, ortalama 9 ağaç için 1 tozlayıcı ağaç (örneğin ak badem) kullanılır. Polen taşınımı için her 2 dekara 1 adet arı kovanı yerleştirilmesi önerilir.
Hasat ve İşleme Süreci
Hasat, haziran ayında başlar. Dış kabuk kurumaya başladığında silkeleme yöntemiyle ürün toplanır. Hasat edilen bademler, dış yeşil kabukları soyularak güneşte ortalama iki hafta kurutulur. Kurutulan bademler kabuklu olarak satışa sunulabileceği gibi, iç badem olarak da işlenebilir.
Kurutulmuş bademlerin sert kabuğu, kaliteyi korumak amacıyla elle veya makinelerle kırılır. Elde edilen ürün, çiğ iç badem veya kavrulmuş iç badem şeklinde piyasaya arz edilir.
Yaş badem olarak tüketilecek ürünler ise “sıyırma” yöntemiyle erken dönemde elle hasat edilir. +4°C’de en fazla 1 hafta saklanabilir.
Datça Nurlu Bademi (AA)
Ambalajlama
Gıdaya uygun plastik, karton, bez veya keten torbalar kullanılabilir. Ürün etiketleri mevzuata uygun biçimde hazırlanır.
Datça Nurlu Bademi (Yapay Zekâ ile Oluşturulmuştur)
Coğrafi Sınır ve Denetim
Datça nurlu bademi yalnızca Muğla ili Datça ilçesi sınırları içinde üretilmektedir. Denetimler, Muğla Ticaret ve Sanayi Odasının koordinasyonunda; Muğla İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, Menteşe Ziraat Odası ve uzmanlardan oluşan en az üç kişilik kurul tarafından yılda en az bir defa yapılır.
