Dedebağ Keşkeği, Aydın ilinin Karacasu ilçesine bağlı Dedebağ Yaylası’nda yedi asırdır sürdürülen geleneksel bir yemektir. Aynı zamanda “Karacasu Keşkeği” olarak da bilinen bu ürün, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında mahreç işaretiyle korunmakta olup 9 Mart 2021 tarihinde tescillenmiştir. Tescil işlemi Nazilli Ticaret Odası tarafından gerçekleştirilmiştir.

Tarihsel Arka Plan

Dedebağ Keşkeği, adını Horasan alperenlerinden olan ve asıl mesleği çobanlık olan Dedebağ adlı hayırsever bir kişiden alır. Bu kişi, bölgeden geçen kervanlara ve yoksullara kendi eliyle yaptığı keşkek yemeğini ikram etmesiyle tanınmıştır. Vefatından sonra kabri, yaylada bulunan Dedebağ adına yapılan bu hayır yemeği, yöre halkının imece usulüyle sürdürdüğü bir gelenek hâline gelmiştir. Her yıl ağustos ayının son haftasında “Dedebağ Keşkek Hayrı” adıyla düzenlenen etkinlik, bu kültürel mirasın yaşatılmasına katkı sunar.

Ürün Özellikleri

Dedebağ Keşkeği’nin en belirgin özelliği, yalnızca genç erkek keçilerden (erkeç) elde edilen karkas etin kullanılmasıdır. Genellikle 20 kg ağırlığındaki erkeçler tercih edilir ve başka tür et kesinlikle kullanılmaz. Buğday olarak aşurelik veya yarma buğday seçilir. Et ve buğday bire bir oranında kullanılır; örneğin 20 kg ete karşılık 20 kg buğday ve yaklaşık 500 gram tuz eklenir.

Hazırlık süreci bir gün önceden başlar. Et ve buğday ayrı ayrı bakır kazanlarda haşlanır. Etin kemik, yağ ve sinirleri el ile temizlenip küçük parçalara ayrılır. Ardından et ve buğday aynı kazanda birleştirilerek tuz ilavesiyle birlikte pişirilir. Bu aşamada gıda ile temasa uygun ahşap kepçe ve tokmaklarla yapılan dövme işlemi, ürünün karakteristik yapısını oluşturur. Yaklaşık yedi saat süren bu işlem sonucunda keşkek, sakız gibi uzayan, macun kıvamında bir yapıya ulaşır. Bu kıvam, et ve buğdayın homojen şekilde özdeşleştiğini gösterir.

Keşkek, geleneksel olarak odun ateşinde ve bakır kazanlarda pişirilir. Bu yöntem, ürüne tütsülü ve kendine özgü bir lezzet kazandırır. Üretim sürecinde mekanik veya elektrikli alet kullanılmaz; tüm işlemler el emeğiyle gerçekleştirilir.

Sunum ve Servis

Dedebağ Keşkeği genellikle taze biber, zeytinyağı ve sarımsaktan yapılan tarator sos eşliğinde sunulur. Servis sırasında tercihen üzerine kırmızı toz biberle karıştırılmış sıcak tereyağı dökülür.

Coğrafi Sınır ve Üretim Koşulları

Ürünün tüm üretim aşamaları, Aydın ili Karacasu ilçesi sınırları içinde gerçekleştirilmelidir. Bu koşul, ürünün tarihsel bağlamı ve ustalık gerektiren üretim yöntemiyle doğrudan ilişkilidir.

Denetim Süreci

Dedebağ Keşkeği / Karacasu Keşkeği’nin üretimi ve mahreç işareti kullanımı, Nazilli Ticaret Odası koordinasyonunda oluşturulan üç kişilik bir denetim mercii tarafından kontrol edilir. Bu merci; Nazilli Ticaret Odası, Karacasu İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ile Karacasu Belediyesi temsilcilerinden oluşur. Denetimler yılda en az bir kez yapılır; gerektiğinde veya şikâyet üzerine ek denetimler gerçekleştirilebilir. Denetim sonuçları Türk Patent ve Marka Kurumuna raporlanır.