Depolama Alanı Ağı (Storage Area Network – SAN), veri depolama aygıtlarını sunuculardan ayrı ve merkezi bir şekilde birbirine bağlayan yüksek hızlı özel bir ağ türüdür. SAN, sunucular ile depolama birimleri arasında blok düzeyinde veri aktarımı sağlar ve böylece veriye erişim hızını artırır, depolama yönetimini kolaylaştırır. Geleneksel doğrudan bağlı depolama (Direct Attached Storage – DAS) yapılarında her sunucu kendi disklerini kullanırken, SAN mimarisi depolama kaynaklarını ağ üzerinde paylaşılabilir hale getirir.

Amaç ve Temel İşlev

SAN’ın temel amacı, depolama kaynaklarını merkezîleştirmek, verimliliği artırmak ve büyük veri kümelerine hızlı erişim sağlamaktır. Bu yapı, özellikle çok sayıda sunucunun aynı veriye eşzamanlı erişmesi gereken büyük ölçekli veri merkezlerinde kullanılır.

SAN mimarisi, sunucuların depolama birimlerine ağ üzerinden erişmesine olanak tanır ve verilerin yedeklenmesi, kopyalanması veya taşınması işlemlerinin ağ trafiğini etkilemeden yapılmasını sağlar. Başlıca işlevleri şunlardır:

• Sunucular arasında ortak depolama erişimi oluşturmak.
• Depolama cihazlarının (disk dizileri, teyp kütüphaneleri vb.) yönetimini merkezî hâle getirmek.
• Yedekleme, felaket kurtarma ve yük dengeleme süreçlerini hızlandırmak.
• Yerel alan ağından (LAN) bağımsız olarak yüksek veri aktarım hızları sunmak.

Temel Bileşenler

Bir SAN altyapısı üç ana bileşenden oluşur:

1. Sunucular (Hosts): Veriye erişim isteğini başlatan bilgisayar sistemleridir.
2. Depolama Aygıtları: Disk dizileri, teyp sürücüleri veya SSD sistemleridir.
3. Ağ Elemanları: Fiber kanal anahtarları, yönlendiriciler ve Host Bus Adapter (HBA) kartları gibi, sunucular ile depolama aygıtları arasındaki iletişimi sağlayan donanımlardır.

Veri iletimi çoğunlukla Fiber Channel (FC), iSCSI (Internet Small Computer Systems Interface) veya Fibre Channel over Ethernet (FCoE) protokolleri üzerinden gerçekleşir. Bu protokoller, düşük gecikmeli ve güvenli veri aktarımı sağlar.

Çalışma Prensibi

SAN, ağ üzerinde sunucu ile depolama aygıtı arasında bir “veri yolu” oluşturur. Sunucu, depolama birimini yerel bir disk gibi görür ancak fiziksel olarak veri ağ üzerinden uzak bir sistemde bulunur. Bu yapı, depolama kaynaklarının mantıksal olarak birleştirilmesini ve yönetilmesini sağlar.

SAN mimarilerinde veri aktarımı genellikle blok tabanlıdır; yani dosya yerine veri blokları taşınır. Bu yöntem, özellikle yüksek performanslı uygulamalarda (örneğin veritabanları veya sanallaştırma sistemlerinde) tercih edilir.

Depolama alanı ağı, yerel alan ağından (LAN) bağımsız çalışır ve böylece uygulama trafiği ile depolama trafiği birbirinden ayrılır. Bu ayrım, ağ performansının korunmasına yardımcı olur.

Mimari Türleri

Depolama alanı ağları kullanım amacına ve altyapısına göre birkaç temel mimariye ayrılır:

1. Fiber Channel (FC-SAN): Özel fiber optik kablolar ve anahtarlar kullanılarak oluşturulan yüksek hızlı SAN mimarisidir. 16, 32 veya 64 Gbps hızlara ulaşabilir. Büyük ölçekli veri merkezlerinde yaygındır.
2. iSCSI (Internet SCSI):IP ağları üzerinde SCSI komutlarını taşıyan bir SAN türüdür. Mevcut Ethernet altyapısı kullanıldığı için maliyeti düşüktür. Küçük ve orta ölçekli sistemlerde sıkça kullanılır.
3. Fibre Channel over Ethernet (FCoE): Fiber Channel protokolünün Ethernet üzerinden taşınmasını sağlayan hibrit bir teknolojidir. LAN ve SAN trafiğini tek bir fiziksel altyapı üzerinde birleştirir.
4. NVMe over Fabrics (NVMe-oF):Yeni nesil SAN mimarisidir. NVMe protokolü kullanarak çok düşük gecikme süreleriyle veri aktarımı sağlar ve özellikle SSD tabanlı depolama sistemleri için tasarlanmıştır.

Yapı ve Topoloji

Bir SAN genellikle iki veya daha fazla depolama düğümü (storage node) ile bu düğümleri birbirine bağlayan fiber kanal anahtarlarından oluşur. Bu yapılar, yedekli (redundant) şekilde kurulabilir.

Yaygın topolojiler şunlardır:

• Tekli (Single Fabric): Basit yapıdadır ancak arıza toleransı düşüktür.
• Çiftli (Dual Fabric): İki bağımsız SAN yapısı bulunur. Sunucular ve depolama birimleri iki ağa da bağlıdır, bu sayede bir ağda hata oluştuğunda diğeri çalışmaya devam eder.
• Mesh (Örgü) Topoloji: Tüm SAN bileşenleri birbiriyle doğrudan bağlantılıdır. Yüksek güvenilirlik ve performans sağlar.

Avantajları

• Yüksek performans: Blok düzeyinde veri erişimi sağladığı için hızlı okuma ve yazma işlemleri mümkündür.
• Merkezi yönetim: Tüm depolama kaynakları tek bir ağ üzerinden yönetilebilir.
• Veri güvenliği: Yedekleme, replikasyon ve erişim denetimi mekanizmaları içerir.
• Ölçeklenebilirlik: Yeni depolama birimleri eklenebilir ve kapasite dinamik olarak artırılabilir.
• LAN bağımsızlığı: Depolama trafiği, kullanıcı ve uygulama trafiğinden ayrıldığı için ağ tıkanıklığı yaşanmaz.

Dezavantajları ve Sınırlılıklar

• Kurulum maliyeti yüksektir: Fiber kanal donanımı ve özel anahtarlar yüksek maliyetlidir.
• Yönetim karmaşıktır: SAN yönetimi için özel bilgi ve yazılım gerekir.
• Donanım bağımlılığı: Farklı üretici ekipmanlarının tam uyumu her zaman garanti edilemez.
• Bakım gereksinimi: Ağ izleme, yedekli yapıların sürekliliği ve yazılım güncellemeleri dikkatle yürütülmelidir.

Kullanım Alanları

Depolama alanı ağları, yüksek veri erişim hızına ve güvenilirliğe ihtiyaç duyulan kurumsal ortamlarda kullanılır. Başlıca kullanım alanları şunlardır:

• Veri merkezleri ve bulut altyapıları
• Sanallaştırma ve hipervizör tabanlı sistemler
• Yüksek erişilebilirlik gerektiren kurumsal uygulamalar (örneğin ERP, CRM, veritabanı sistemleri)
• Büyük ölçekli yedekleme ve felaket kurtarma sistemleri
• Video düzenleme, bilimsel hesaplama ve analiz uygulamaları

Diğer Ağ Türleriyle Karşılaştırma

• LAN (Local Area Network): Kullanıcılar ve uygulamalar arasında iletişim sağlar; veri aktarımı dosya düzeyindedir.
• NAS (Network Attached Storage): Dosya paylaşımı odaklıdır, TCP/IP üzerinden çalışır.
• SAN: Blok tabanlı erişim sağlar; depolama işlemleri için optimize edilmiştir ve genellikle fiber kanal protokolü kullanır.

Bu fark nedeniyle SAN, özellikle veri tabanları ve sanallaştırma sistemlerinde yüksek performans gerektiren ortamlarda tercih edilir. Depolama Alanı Ağı (SAN), sunucular ile depolama aygıtları arasında yüksek hızlı ve güvenli bir iletişim sağlayan, büyük ölçekli veri merkezlerinin temel bileşenlerinden biridir. Veri trafiğini uygulama trafiğinden ayırarak ağ performansını artırır ve depolama yönetimini merkezîleştirir. Gelişen fiber kanal, iSCSI ve NVMe-oF teknolojileri sayesinde SAN sistemleri, modern bilişim altyapılarında yüksek erişilebilirlik, ölçeklenebilirlik ve veri güvenliği sunan stratejik çözümler hâline gelmiştir.