Doğu Afrika Topluluğu Günü, Doğu Afrika Topluluğu’nun (East African Community – EAC) Kuruluş Antlaşması’nın imzalandığı 30 Kasım 1999 tarihine dayanan ve topluluğun yeniden canlandırılmasını simgeleyen bir gündür. Bu gün, bölgesel entegrasyon sürecinin temel kilometre taşlarından biri olan Kuruluş Antlaşması’nın imzasını ve 7 Temmuz 2000’de yürürlüğe girerek Doğu Afrika Topluluğu’nun resmen faaliyete geçmesini hatırlatmayı amaçlar.

Tarihsel Arka Plan

İlk Doğu Afrika Topluluğu (1967–1977)

Doğu Afrika Topluluğu’nun ilk biçimi, Kenya, Tanzanya ve Uganda tarafından 1967’de kurulmuş, ancak üye devletler arasındaki anlaşmazlıklar nedeniyle 1977’de dağılmıştır.

Yeniden Canlanma Süreci (1993–2000)

Topluluk fikri, 30 Kasım 1993’te Kenya, Tanzanya ve Uganda’nın Doğu Afrika İşbirliğine Yönelik Daimi Üçlü Komisyonu kurmasıyla yeniden gündeme gelmiştir. Komisyonun Arusha’daki Sekretaryası 14 Mart 1996’da faaliyete başlamıştır. Entegrasyonu daha ileri taşımak amacıyla devlet başkanları, Komisyona yeni bir antlaşma hazırlanması talimatı vermiş ve iki yıllık müzakere süreci sonunda EAC Kuruluş Antlaşması 30 Kasım 1999’da imzalanmıştır. Antlaşma, parlamentoların onayıyla 7 Temmuz 2000’de yürürlüğe girmiştir. Bu nedenle 30 Kasım, Doğu Afrika Topluluğu’nun modern anlamıyla doğduğu tarih olarak kabul edilmektedir.

Doğu Afrika Topluluğu’nun Kurumsal Yapısı

Doğu Afrika Topluluğu, merkezi Arusha (Tanzanya) olan bölgesel bir hükümetlerarası teşkilattır. Kuruluş Antlaşması’na göre topluluğun nihai amacı, ekonomik entegrasyon basamaklarının tamamlanmasının ardından Doğu Afrika Siyasi Federasyonu’nun oluşturulmasıdır. EAC’nin organları arasında Zirve, Bakanlar Konseyi, Koordinasyon Komitesi, Sektörel Komiteler, Doğu Afrika Adalet Divanı, Doğu Afrika Yasama Meclisi ve Sekretarya bulunmaktadır.

30 Kasım’ın Topluluk İçin Önemi

Kuruluş Antlaşması’nın İmzalanması

30 Kasım 1999, EAC üye devletlerinin yeniden birleşme iradesini hukukî bir metne bağladıkları gündür. Bu tarih, topluluğun kurumsal kimliğinin temelini oluşturur.

Bölgesel Entegrasyonun Sembolü

Bu gün, Doğu Afrika ülkelerinin gümrük birliği, ortak pazar, parasal birlik ve nihai siyasi birlik hedeflerine yönelik kararlılıklarının sembolik göstergesi niteliğindedir. Kuruluş Antlaşması’nın yürürlüğe girdiği 7 Temmuz 2000 tarihi de entegrasyonun uygulamaya geçtiği aşamayı ifade eder.

Üye Ülkeler Arasında Birlik ve Dayanışma

Doğu Afrika Topluluğu Günü, üye devletlerin ortak kader, ortak kalkınma ve bölgesel bütünleşme vizyonunu temsil eder. Topluluğun “One People, One Destiny” yaklaşımı, bu günün yapısını belirleyen temel ilkedir.

Üyelik Genişlemeleri ve 30 Kasım’ın Rolü

Kuruluş Antlaşması’nın imzalandığı gün, ilerleyen yıllarda topluluğun genişleme süreci bakımından da referans noktasıdır.

• 2007: Ruanda ve Burundi tam üye oldu.
• 2016: Güney Sudan katıldı.
• 2022: Kongo Demokratik Cumhuriyeti kabul edildi.
• 2023–2024: Somali Federal Cumhuriyeti antlaşmaya katılarak 4 Mart 2024’te tam üye oldu.

Bu genişlemeler, 30 Kasım 1999’da imzalanan Kuruluş Antlaşması’nın bölgesel düzeyde kalıcı bir entegrasyon zeminine dönüştüğünü göstermektedir.

Doğu Afrika Topluluğu Günü’nün Anlamı

Doğu Afrika Topluluğu Günü, topluluğun kuruluşunu, temel ilkelerini ve bölgesel entegrasyon hedeflerini hatırlatan bir gün olarak değerlendirilir. Üye devletler için bu gün:

• Ekonomik, sosyal ve siyasi uyumu geliştirme çabalarının anımsatılması,
• Ortak pazar, gümrük birliği ve parasal birlik hedeflerine bağlılığın teyit edilmesi,
• Yıllık bölgesel faaliyet ve reform gündemlerinin gözden geçirilmesi,
• Topluluğun geçmişten günümüze geçirdiği dönüşümün değerlendirilmesi

açısından sembolik bir değer taşır.

Somali’nin Katılım Süreci Bağlamında 30 Kasım’ın Yeri

Somali, 22. EAC Zirvesi sırasında topluluğa katılma talebini resmî olarak dile getirmiş; Somali Cumhurbaşkanı, ülkesinin EAC üyeliğini “bir rüyanın gerçekleşmesi” olarak tanımlamıştır. Somali’nin daha sonra topluluğa kabul edilmesi, Kuruluş Antlaşması’nın doğurduğu genişleme kapasitesinin somut bir örneğini oluşturmaktadır.