Dünya Kitap ve Telif Hakları Günü, her yıl 23 Nisan’da UNESCO tarafından uluslararası düzeyde kutlanan bir gündür. Bu özel gün, kitapların nesiller ve kültürler arasında bir köprü olarak taşıdığı önemi ve toplumlar üzerindeki etkisini vurgular. Kitaplar, bireylere farklı insanları, kültürleri ve fikirleri tanıma fırsatı sunarak düşünsel ve kültürel çeşitliliği destekler.

Tarihçe

23 Nisan tarihi, dünya edebiyatında önemli bir simgesel anlam taşır. Bu gün, William Shakespeare, Miguel de Cervantes ve Inca Garcilaso de la Vega gibi ünlü yazarların ölüm yıl dönümlerine denk gelmektedir. UNESCO, 1995 yılında bu günü resmî olarak Dünya Kitap ve Telif Hakları Günü ilan ederek kitapların toplumsal ve kültürel değerini uluslararası ölçekte tanımıştır. 2025 yılı itibarıyla bu özel günün 30. yıl dönümü kutlanmıştır.

UNESCO’nun Katkıları ve Programlar

UNESCO, kitap ve okumayı teşvik etmek amacıyla çeşitli programlar yürütmektedir. Bunlar arasında özellikle World Book Capitals (Dünya Kitap Başkentleri) ve Creative Cities of Literature (Edebiyat Alanında Yaratıcı Şehirler) programları öne çıkar.

Her yıl bir şehir, Dünya Kitap ve Telif Hakları Günü kutlamaları çerçevesinde dünya kitap başkenti olarak seçilir. Bu şehirler, kitap ve okuma kültürünü tüm yaş grupları ve toplum kesimleri arasında yaygınlaştırmak için projeler uygular. Seçilen şehirler, aynı zamanda kitapların toplumsal değişim yaratma potansiyelini sergiler ve sürdürülebilir ekonomik faydalar sağlamaya yönelik girişimlerde bulunur. 2001 yılında Madrid, İspanya ile başlayan bu süreçte, 2025 yılında Rio de Janeiro, Brezilya dünya kitap başkenti olarak seçilmiştir. Rio de Janeiro’da uygulanan projeler arasında kitap geçit törenleri ve kentin en savunmasız bölgelerinde yeni kütüphanelerin açılması yer almaktadır.

UNESCO, kitapların tam potansiyelini ortaya koyabilmesi için farklı dillerde erişilebilir olmasının önemini vurgular. Dünya genelinde birçok topluluk, kendi ana dillerinde yeterli kaynak bulunmadığı için okuryazarlık, eğitim ve kültür aktarımı açısından zorluklarla karşılaşmaktadır.

Dijital Erişim ve Telif Hakları

Yeni teknolojiler kitaplara ve yayıncılık altyapısına erişimi genişletme potansiyeli taşırken, dijital bölünme küresel yaratıcı ekonomi içinde eşitsizlikleri derinleştirmektedir. Bu duruma yanıt olarak UNESCO, Kültürel Çeşitlilik Uluslararası Fonu aracılığıyla kitap sektörünü destekleyen ve telif haklarını koruyan projeler yürütmektedir. Bunlar arasında Brezilya’da yerli yaratıcılar için dijital yayıncılık destekleri ve Etiyopya’da fikri mülkiyet haklarının güçlendirilmesine yönelik girişimler yer almaktadır.

Kitap ve Sürdürülebilir Kalkınma

Kitap ve yayıncılık sektörü, UNESCO tarafından sürdürülebilir kalkınmanın önemli bir unsuru olarak değerlendirilir. Afrika kıtasındaki 54 üye ülkede sektörün gelişimini analiz eden ve büyüme fırsatlarını ortaya koyan bir rapor hazırlanmakta olup ekonomik ve toplumsal kalkınmaya katkısının artırılması hedeflenmektedir.