Dünya Roman Dili Günü, UNESCO tarafından 2015 yılında ilan edilmiş bir uluslararası gündür ve her yıl 5 Kasım’da kutlanır. Günün amacı, Roman dilinin ve kültürünün korunmasını ve geliştirilmesini sağlamak, Roman halkının sosyal ve kültürel refahını artırmak ve tüm dillerin önemini vurgulamaktır. UNESCO, dil çeşitliliğini toplumsal güç ve kültürel miras olarak görür; Roman dilinin korunması ve araştırılmasıyla kültürler arası diyaloğun ve kültürel yakınlaşmanın desteklenmesini hedefler.

Tarihçe

Dünya Roman Dili Günü, UNESCO Genel Konferansı’nın 38. oturumunda (3–18 Kasım 2015) Madde 4.18 kapsamında ilan edilmiştir. Karar metni, Roman dilinin insan uygarlığı ve kültürün korunmasındaki rolüne ve dilsel çoğulculuğun önemine işaret eder. Konferans, UNESCO’nun Roman halkının eğitim, dil ve kültürünü destekleyerek çok kültürlü değerlerin teşvik edilmesindeki rolünü vurgular. Kararda, Dünya Roman Dili Günü’nün uluslararası düzeyde kutlanmasının, Roman dilinin zengin bir dilsel ve kültürel mirası temsil ettiği mesajını verdiği belirtilmiştir. Ayrıca üye devletler, günü teşvik etmek ve kutlamak için bütçe dışı fon sağlamaya yönlendirilmiştir.^【1】 

Roman Dili ve Özellikleri

Roman dili yaklaşık 30.000–33.000 kelimeden oluşur ve 17 farklı lehçesi bulunur. Lehçeler arasında konuşanlar birbirini anlayabilir. Dil, Sanskrit, Hindi, Farsça, Ermenice ve Yunanca gibi farklı dillerden etkilenmiştir. Roman dili, tarih boyunca göç ve kültürel değişimle şekillenmiştir. Dilin modernizasyonu ve standartlaştırılması için çalışmalar yürütülmektedir ancak bu süreç tamamlanmamıştır.

Kültürel ve Eğitsel Önemi

UNESCO Genel Direktörü Audrey Azoulay’a göre dil, yalnızca iletişim aracı değil; aynı zamanda bilgi ve sembollerin deposu, dünyayı görme ve ifade etme biçimi ve paylaşılan bir kimliğin göstergesidir. Roman dili, bu özellikleriyle bir toplumun deneyimlerini, kültürünü, kimliğini ve bilgi birikimini taşıyan bir miras olarak kabul edilir. Roman dilinin korunması, çocukların ana dilinde eğitim alabilmesi ve kültürel bilgilerin gelecek nesillere aktarılması açısından önem taşır.^【2】 

UNESCO’nun Rolü ve Hedefleri

UNESCO, Dünya Roman Dili Günü’nü ilan ederek üye devletlerde Roman dilinin gelişimi ve araştırılmasını desteklemeye devam etmeyi hedeflemektedir. Gün, Roman dilini ve kültürünü öne çıkarırken, aynı zamanda dil çeşitliliğinin ve farklı bakış açılarının önemini vurgular. UNESCO, Roman halkına yönelik ayrımcılık ve ön yargıyla mücadele etmeyi, onların temel haklarını desteklemeyi ve sosyal dahil olmalarını teşvik etmeyi de hedefler. UNESCO-Madanjeet Singh Ödülü, hoşgörü ve şiddetsizlik çalışmalarına katkı sağlayan kişi ve kurumları ödüllendirir.