Ortadoğu, etnik ve dini çeşitliliğiyle tanınan bir coğrafya olmakla birlikte, bu çeşitlilik sıklıkla çatışmaların da kaynağını oluşturmaktadır. Bu mozaikte en dikkat çeken topluluklardan biri de Dürzilerdir. Dinsel inanç sistemleri gereği içe ve dışa kapalı bir kimlik yapısına sahip olan Dürziler, özellikle Suriye, Lübnan, İsrail ve Ürdün'de dağınık halde yaşamaktadır. Suriye İç Savaşı sonrasında ise bu topluluk, politik ve askeri açıdan yeni pozisyonlar almak zorunda kalmıştır. Bu makalede, Dürziliğin tarihsel kökenlerinden başlayarak Suriye’deki güncel sosyo-politik duruma ve 2024–2025’te yaşanan gelişmelere odaklanılacaktır.

Dürziliğin Tarihsel Kökeni ve İnanç Yapısı

Dürzilik, 11. yüzyılda Mısır’da hüküm süren Fatımi Halifesi el-Hâkim bi-Emrillâh döneminde, Şii-İsmaili gelenekten ayrılarak ortaya çıkan heterodoks bir İslam yorumu olarak kabul edilmektedir. Kurucularından biri olan Hamza bin Ali, bu öğretiyi sistemleştirmiş ve onu sadece inananlara açık hale getirmiştir.^【1】 

Dürzilik; İslam, Gnostisizm, Yeni Platonculuk, Yunan felsefesi ve özellikle teosofi gibi farklı kaynaklardan beslenen senkretik bir yapıya sahiptir. Dürziler, Tanrı'nın birliğine (tevhid) inanır; ancak ibadetleri, kutsal metinleri ve dini ritüelleri sadece “âkıl” denen inançlı bireyler tarafından bilinir. Reenkarnasyon inancı oldukça güçlüdür ve Dürziler bu dünyada iyi ya da kötü davranışlarının bir sonraki yaşamda karşılığını göreceklerine inanırlar.

Dışarıdan dine giriş yasaktır; bu durum, topluluğun kan yoluyla aktarılan kapalı bir cemaat haline gelmesine neden olmuştur. Bu kapalı yapı, tarih boyunca hem avantaj hem de dezavantaj oluşturmuştur.

Suriye’deki Dürzilerin Coğrafi ve Demografik Konumu

Suriye’de yaklaşık 700.000 Dürzi yaşamaktadır. En yoğun şekilde Cebel el-Arab ya da Süveyda vilayetinde bulunurlar. Bu bölge, Fransız manda yönetimi sırasında bir dönem Dürzilerin yarı özerk olarak yönettiği bir alandı. Suriye'nin bağımsızlığından sonra Baas rejimiyle birlikte merkeziyetçi yapı, bu özerkliği sona erdirmiştir.

Dürziler, tarihsel olarak askeri ve politik konularda esnek ve pragmatik davranmışlardır. Bu pragmatizm, Suriye İç Savaşı sırasında da belirginleşmiş; topluluk büyük ölçüde rejimle çatışmadan uzak kalmayı, ancak kendi iç güvenliğini de sağlamayı hedeflemiştir.

2025 Süveyda Çatışmalarının Dinamikleri

Temmuz 2025 Süveyda çatışmaları, Dürziliğin hem inançsal hem politik sınırlarının yeniden tartışıldığı bir vakadır. Halk içinde ortaya çıkan gerilimler, devletin zaafları ve mezhepsel aidiyetin sosyal ilişkilerde nasıl kırılmalara neden olabileceğini göstermiştir. İsrail’in müdahalesi ise “Dürzilik koruma argümanı”nın sınırlı da olsa uluslararası zemine taşındığını ortaya koymuştur.

Bu olaylar ayrıca, Suriye’de sekter şiddetin halen “devlet-dışı” aktörler elinde riskli bir silah olarak kullanılabileceğini gösteriyor. Dürziler için bu çatışma, artık salt bir dini kimlik mücadelesi değil; toprak, güvenlik, özerklik ve jeopolitik kaygılarla örülü yeni bir siyasi varlık dile dönmüştür.

Suskun Azınlıktan Stratejik Aktöre

Dürziler, tarih boyunca kendi iç dinamiklerine sadık kalarak dış dünya ile mesafeli bir ilişki sürdürmüş, ancak jeopolitik baskılar ve güvenlik kaygıları nedeniyle zaman zaman aktif pozisyon almak zorunda kalmışlardır. Suriye’deki iç savaş ve sonrası süreç, Dürzilerin hem askeri hem de siyasi olarak kendi özerkliklerini koruma çabalarını tetiklemiştir. 2024–2025 sürecinde yaşanan halk hareketleri, bu kapalı topluluğun, artık yalnızca dini değil, siyasi ve ekonomik hak talepleriylede görünür olmaya başladığını göstermektedir. Dürzilik, sadece bir inanç sistemi değil; aynı zamanda Ortadoğu’nun karmaşık siyasi yapısında dirençli bir azınlık olmanın modeli haline gelmiştir. Bu bağlamda, Dürziler gelecekte hem rejimle ilişkilerinde hem de toplumsal konumlarını koruma mücadelesinde kritik bir rol oynayacaktır.