Endivyen marulu (Cichorium endivia), Asteraceae (papatyagiller) familyasına ait, yaprakları kıvırcık ve parçalı yapıda olan bir kültür sebzesidir. Genellikle açık yeşil renkteki yaprakları, ince dişli ve derin girintili bir morfolojiye sahiptir. Yapraklarının sahip olduğu belirgin acılık, içeriğinde bulunan inülin, lakton ve diğer sekonder metabolitlerden kaynaklanmaktadır.

Bitki, soğuk iklim koşullarına kısmen dayanıklı olup, serin ve nemli çevrelerde optimum gelişim göstermektedir. Toprak seçiciliği düşük olmakla birlikte, iyi drenajlı, organik madde yönünden zengin, pH’sı 6,0–7,0 arasında olan topraklar endivyen için uygundur. Üretimi fideyle yapılmakta, açık tarla veya örtü altı koşullarında gerçekleştirilmektedir.

Endivyen marulu, genellikle taze tüketim amaçlı salatalarda kullanılır. Bazı çeşitleri pişirme ve işlenmiş ürün üretiminde de değerlendirilmektedir. Bitkinin yetiştiriciliği ve ticari kullanımı, üretim bölgesine, iklim koşullarına ve talep düzeyine göre değişkenlik göstermektedir.

Yetiştirme Dönemleri ve Verim Verileri

Araştırmalara göre en yüksek pazarlanabilir verim (yaklaşık 3 927 kg/da), “Amigos” çeşidinin 10 Haziran dikim döneminde elde edilmiştir. “Eros” çeşidinde ise özellikle C vitamini ve kuru madde düzeyi, II. ve III. dikim dönemlerinde artış göstermiştir. Bu araştırma, dikim zamanlamasının verim ve kalite açısından kritik olduğunu göstermektedir

Toprak ve İklim Koşulları

Türkiye’nin farklı bölgelerinde yapılan çalışmalarda, endivyen için serin ve nemli iklim koşullarının (optimum 15–18 °C) ideal olduğu; kumlu‑tın ya da killi‑tın topraklarda iyi sonuç verdiği belirtilmiştir. Ayrıca, pH 6,0–7,0 aralığının özellikle besin alımını optimize ettiği vurgulanmıştır.

Gübreleme ve Organik Yaklaşımlar

Tarım Bakanlığı belgelerinde ve projelerde, toprak analizi sonrasında önerilen kombinasyonlar arasında organik gübreleme (yanmış çiftlik gübresi) ile birlikte N‑P‑K dengesi (örneğin: 10–20 kg/da N, 10–12 kg/da P₂O₅, 18–20 kg/da K₂O) önerilmektedir . Malatya Turgut Özal Üniversitesi ile Bakanlık ortak projesinde ise biyogübre (mikroalg/organik bazlı) uygulamaların, endivyenin verim ve kalite üzerinde olumlu etki sağladığı rapor edilmiş; bu alanda pilot çalışmalar yürütülmüştür.

^{Endivyen Marulu (Yapay Zeka İle oluşturulmuştur)}

Fenolik Bileşikler ve Antioksidan İçerik

Uludağ Üniversitesi’nde yapılan araştırmalarda; kıvırcık endivyen yapraklarının antioksidan kapasite bakımından zengin fenolik bileşik içerdiği ve özellikle kırmızı hindiba türünün (A Palla Rossa) en yüksek düzeyde fenolik içerik gösterdiği tespit edilmiştir . Bu bileşikler arasında klorojenik asit, antosiyaninler ve flavonoidler bulunmakta olup, sağlık açısından değerlidir.

Verim ve Hasat Verimliliği

• II. dikim dönemi (10 Haziran) verimin zirvede olduğu dönemdir.
• Kuru madde ve C vitamini açısından da III. dönem (1 Ağustos) iyileşmeler gözlenmiştir.
• Pazarlanabilir ürün verimi çeşide ve dikim zamanına bağlı olarak 2 500–4 000 kg/da arasında değişim göstermiştir

Resmî Destekli Proje ve Bölgesel Uygulamalar

• 2021–2024 yılları arasında yürütülen Malatya Turgut Özal Üniversitesi – Bakanlık ortak projesinde, biyogübre uygulamalarının endivyen verim ve kaliteye katkısı incelenmiştir. Bu projede organik ve biyogübre destekli yöntemlerin deneme amaçlı olarak uygulandığı ve olumlu sonuçlar elde edildiği rapor edilmiştir.
• Tarım müdürlükleri düzeyinde henüz özel raporlara ulaşılmasa da, proje sonuçları ve genel üretim süreçleri Bakanlığın BÜGEM CIT sistemine kayıtlıdır.

Endivyen marulu yetiştiriciliğinde;

• Dikim zamanlaması,
• Toprak ve iklim koşulları,
• Gübreleme (organik + NPK + biyogübre),
• Faydalı bileşik içerikleri,
• Verim optimizasyonu gibi faktörler bir arada dikkate alınmalı; Tarım Bakanlığı tarafından desteklenen pilot projeler ve akademik çalışmalar bu alanlarda üreticilere yol gösterici olabilmektedir. Özellikle biyogübre kullanımının yaygınlaştırılması ve dikim zamanlaması tahmin modellerinin geliştirilmesi, sürdürülebilir üretimde kilit rol oynayacaktır.