Evde sağlık hizmetleri, bireylerin yaşadıkları ortamda, hekim önerisi doğrultusunda sağlık personeli tarafından tıbbi bakım, tedavi, rehabilitasyon, izlem ve danışmanlık hizmetlerinin sunulmasıdır. Bu hizmetler, bireylerin yaşam kalitesini artırmayı, hastaneye yatış ihtiyacını azaltmayı ve sağlık hizmetlerine erişimi kolaylaştırmayı amaçlamaktadır.

Tarihsel Gelişim

Evde sağlık hizmetlerinin tarihçesi dünya genelinde 19. yüzyıla, Türkiye’de ise 15. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Osmanlı döneminde evde doktor gönderme uygulamaları mevcuttu. Cumhuriyet döneminde 1930 tarihli Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ile yasal altyapı oluşturulmuş; 2005 yılında çıkarılan yönetmelikle hizmet sistematik hâle getirilmiştir.

Yasal Düzenlemeler

Evde sağlık hizmetlerine ilişkin yasal düzenlemeler arasında 1930 tarihli 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, 1964 tarihli “Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi” yönetmeliği ve 2005 tarihli “Evde Bakım Hizmetleri Hakkında Yönetmelik” öne çıkmaktadır. 2010 yılında yayımlanan Sağlık Bakanlığı Yönergesi ile uygulama esasları belirlenmiş ve hizmet yaygınlaştırılmıştır.

Hizmet Sunum Biçimleri

Türkiye’de evde sağlık hizmetleri; aile hekimliği uygulaması, sağlık kurumlarına bağlı evde sağlık birimleri ve il sağlık müdürlüğü ekipleri aracılığıyla yürütülmektedir. Sunulan hizmetler arasında muayene, enjeksiyon, pansuman, fizyoterapi, psikolojik destek ve hasta eğitimi yer almaktadır.

Sunucu Kurum ve Personel

Evde sağlık hizmetleri kamu kurumları, özel sağlık kuruluşları, belediyeler ve gönüllü kuruluşlar tarafından sunulmaktadır. Hizmet sunan ekipte hekim, hemşire, fizyoterapist, psikolog, sosyal çalışmacı ve diğer sağlık çalışanları yer almaktadır.

Hizmetin Kapsamı ve Hedef Grubu

Hizmetler, özellikle yaşlılar, kronik hastalığı olan bireyler, yatağa bağımlı hastalar, yeni doğum yapmış anneler ve ameliyat sonrası bakıma ihtiyaç duyan kişiler gibi gruplara yöneliktir. 2017 yılı verilerine göre en çok hizmet verilen hasta grubu nörolojik hastalıklardır (%38).

^{Evde Bakım Hizmetlerini Temsil Eden Bir Görsel (Pıxabay)}

Verilen Hizmetler ve İstatistikî Veriler

2011–2017 yılları arasında ulaşılan toplam hasta sayısı 890.869 olup aktif takip edilen hasta sayısı 311.780’dir. En yaygın hizmetler; hasta muayenesi (3.563.826 işlem), yara pansumanı (1.471.351), enjeksiyon (347.590) ve eğitim uygulamalarıdır (1.438.282). Evde kullanılan tıbbi cihaz sayısı ise 3.702 olarak kaydedilmiştir.

Finansman ve Ekonomik Boyut

Evde sağlık hizmetlerinin finansmanı genel bütçe, sosyal güvenlik sistemi ve bireysel ödemelerle sağlanmaktadır. 2011 yılı itibarıyla SGK tarafından günübirlik tedavi kapsamındaki bazı işlemler karşılanmaktadır. Hizmetlerin düşük maliyetli olması, hastane harcamalarını azaltması açısından önemli bir avantajdır.

Avantajlar ve Dezavantajlar

Evde sağlık hizmetlerinin avantajları arasında yaşam kalitesinin artması, hastane enfeksiyonu riskinin azalması, aile bütünlüğünün korunması ve maliyet tasarrufu bulunmaktadır. Ancak hizmetin uygulanabilirliği ortam koşullarına bağlı olup sağlık personelinin sürekli erişilebilir olmaması, mahremiyet ihlali ve cihaz kullanım hataları gibi sınırlılıklar mevcuttur.

Türkiye’de Güncel Uygulamalar

Türkiye’de evde sağlık hizmetleri, Sağlık Bakanlığı koordinasyonunda yürütülmekte olup; 2017 itibarıyla 1.014 birim, 4.554 personel ve 1.260 araçla hizmet sunulmuştur. Ağız ve diş sağlığı alanında da mobil birimler aracılığıyla hizmet verilmektedir.