Giresun’un doğu ucunda, Karadeniz kıyısında yer alan Eynesil, doğuda Trabzon’a, batıda Görele’ye komşu olup 1 Nisan 1960 tarihli 7033 sayılı Kanun ile ilçe statüsüne kavuşmuştur. 2024 yılı ADNKS verilerine göre toplam nüfusu 12 678 kişiden (6 109 erkek, 6 569 kadın) oluşmaktadır. İlçenin adı, bölgeye yerleşen Türklerin “İnesi Bey” adıyla anılmasıyla biçimlenen İyinesil’den evrilmiş olup, ekonomisi dar kıyı düzlüklerindeki fındık ve çay tarımına dayanır; yaz aylarında ise sahilindeki geniş kumsallarıyla ziyaretçi çeker.

^{Eynesil (Kaynak: Eynesil Belediyesi)}

Tarih

Eynesil yöresinin bilinen en eski yerleşim izleri, MÖ 2. binyıla dek uzanır. Bölge, Hitit İmparatorluğu’nun kuzey sınır kolları içinde yer almış; Asya’nın iç kesimlerinden Karadeniz’e inen ticaret ve kültür yollarının kesişme noktalarından biri olarak değerlidir. MÖ 13–12. yüzyıllarda Hitit egemenliğinin zayıflamasıyla yöre, Frigya Konfederasyonu ve ardından Cimmer, Muşki gibi Anadolu’nun yeni topluluklarının nüfuz alanına girmiştir. MÖ 8–7. yüzyıllarda, Karadeniz’in batı kıyılarından başlayarak doğuya uzanan Yunan kolonizasyon hareketleri çerçevesinde, Miletoslu tüccarlar ve denizci topluluklar, Giresun ve Trabzon limanlarında kalıcı yerleşimler kurmuş; iç kısımlara ticaret yolu açmak amacıyla Harşit Vadisi’nden Eynesil’e kadar uzanan koridoru kullanmışlardır. Bu geçiş yolu boyunca, yerli kentlerle etkileşim imkânı bulan Yunan kolonileri, kültürel ve ekonomik olarak bölgeye Akdeniz etkisini taşımıştır.

MÖ 6. yüzyılda Pers İmparatorluğu’nun satraplık sistemi içine dâhil edilen Karadeniz bölgesi, Eynesil’in de içinde bulunduğu alanı Pers idaresine açtı. Roma İmparatorluğu’nun MÖ 1. yüzyılda Anadolu’ya tam hâkimiyeti, yöreyi Pontus Krallığı’ndan ayırarak doğrudan Roma eyalet yönetimine bağladı. Roma dönemi yolları, Harşit Çayı vadisinden Eynesil’e kadar inerken, küçük yerel savunma kaleleriyle gözetleme noktaları kuruldu. İmparatorluğun ikiye ayrılmasının ardından Bizans egemenliği kesintisiz devam etti; Eynesil’in kıyı savunmasında stratejik bir nokta olarak korunması, sahil koridorlarının güney-doğu Roma yönetimine bağlı kalmasını sağladı.

1204’te Dördüncü Haçlı Seferi’nin İstanbul’u işgal etmesiyle Bizans’ın iç kısımlarında kurulan Trabzon Rum İmparatorluğu, Batı Anadolu’dan etkilenmeyen bir dönemde yaklaşık 250 yıl hüküm sürdü. Eynesil, bu dönemde imparatorluğun kuzeydoğu savunma hattının bir parçası olarak; küçük kaleler, surlar ve gözetleme kuleleri ile donatıldı. 13–14. yüzyıllarda Oğuz Türkmenlerinin bir kolu olan Çepniler, Karadeniz kıyılarından iç kesimlere yayılarak Eynesil çevresine yerleşti; Hacı Bektaş Veli’nin inanç topluluklarını bünyesinde barındıran bu göç, ilin demografik ve kültürel yapısında kalıcı izler bıraktı.

1461’de Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon’u fethiyle Eynesil de Osmanlı idaresine dâhil oldu. Osmanlı tahrir defterlerinde “Esbiyelü” veya “Çepni Eli” şeklinde geçen yerleşim, az sayıdaki hane ve bunun etrafındaki köylerden oluşan küçük bir bucak olarak yönetildi. Bölge, fındık, ceviz ve kestane gibi orman ürünlerinin yanı sıra at yetiştiriciliğiyle anılırdı; “Esb” (Farsça “at”) kökünden türeyen “Eynesil” adı, yerelin atçılıkla kurduğu kültürel bağı yansıtır. Osmanlı döneminde, Eynesil’in hem deniz ticaretine hem de iç ticaret yollarına bağlantısını sağlayan karayolu ve dere koridoru altyapısına özen gösterildi. Yerel ahşap köprüler, değirmen yapıları ve kervansaray niteliğindeki dinlenme tesisleri, Osmanlı’nın taşra kalkınma stratejileri kapsamında desteklendi.

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması sonrasında Eynesil, uzun yıllar Görele ilçesine bağlı bir bucak statüsünde kaldı. Resmî belgelerde ve yerel anlatılarda, Eynesil’e adını veren efsane de aktarılır: Osmanlı paşalarından biri, ilçedeki misafirperverliği görünce “Ne iyi nesil!” demiş; zamanla söz yapısal değişimlere uğrayarak bu ad, “Eynesil” biçiminde yerleşmiştir. 1 Nisan 1960’ta çıkarılan 7033 sayılı Kanun’la bucak teşkilatı kaldırılarak Eynesil’e ilçe statüsü verildi. Bu değişiklik, yerel yönetim örgütlenmesini güçlendirdi; belediye ve kaymakamlık teşkilatı kuruldu, köy ve mahalle sınırları yeniden düzenlendi. İlçe merkezine bağlı mahalle sayısının yanı sıra 31 köy, Eynesil’in hem kıyı hem iç kesim nüfusunu dengeli biçimde yansıtan bir idari harita oluşturdu.

Coğrafya ve İklim

Eynesil ilçesi, Giresun ilinin doğu ucunda, Karadeniz kıyı çizgisi boyunca uzanan dar bir kuşakta yer alır. Toplam yüzölçümü yaklaşık 46 km² olan ilçe, doğuda Trabzon ili, batıda Görele ilçesi ve kuzeyde Karadeniz’le çevrilidir. Sınırlarını belirleyen kıyı şeridiyle hemen gerisindeki yükseltiler arasında kalan yerleşim alanı, hem deniz hem de dağ etkisini bir arada taşır.

Eynesil’de alansal olarak belirgin ova ya da büyük akarsu havzaları bulunmaz; kıyıdan iç kesimlere hızla yükselen arazinin ancak 100–150 m’lerde küçük vadiler oluşturduğu görülür. Yaklaşık 600 m’ye kadar düzlük sayılabilecek nadir alanlar, kıyı seridi boyunca uzanan dar tarım kuşağını meydana getirir. Bu kuşakta fındık bahçeleri baskınken, özellikle kuzeye bakan yamaç parçalarında çay plantasyonları da yetiştirilir. Tarım dışı alanların çoğunluğunu orman ve mera-çayır örtüsü kaplar; bu alanlar hayvancılık ve yaylacılık için yaygın biçimde kullanılır.

İlçenin bitki örtüsü, deniz etkisiyle nemli ve ılıman koşulları yansıtır. Deniz seviyesinden yaklaşık 600 m’ye kadar uzanan kuşakta; fındık bahçeleriyle birlikte kızılağaç, kavak, karaağaç, kayın, kestane, kiraz, gürgen ve ceviz ağaçlarına rastlanır. Alttaki çalı ve otsu katman ise eğrelti otu (Aşk Merdiveni), ısırgan, yonca, asma ve orman gülü gibi zengin türlerden oluşur. Bu çok katmanlı yapı, hem erozyonu önleyip hem de yaylacılık ve orman ürünleri toplama gibi geleneksel geçim kaynaklarını destekler.

Eynesil coğrafyası, Karadeniz Dağları’nın kıyıya yakın uzanan uzantılarıyla şekillenen metamorfik kayaçlı bir platform üzerine kurulur. Sarp yamaçlar ve dar vadi tabanlarından ibaret bu yapı, daha büyük akarsu havzalarından yoksun olsa da yerel dere ve derelerin oluşturduğu mikro‐havzalar aracılığıyla alüvyon birikintileri meydana getirir. Bu derelerin rejimi, kış ve ilkbahar yağışlarıyla beslenip yazın azalan debiye ulaşarak hem tarımsal sulamaya hem de küçük ölçekli su yapılarının işletilmesine imkân tanır.

Eynesil, tipik Karadeniz iklimi kuşağı içindedir. Yıllık ortalama yağış miktarı 1 200–1 500 mm aralığında olup, sonbahar ve kış aylarında en yüksek, yaz aylarında ise nispeten daha düşük değerlere ulaşır. Yaz mevsimi serin ve rutubetli geçerken, kış mevsimi ılık ve sürekli yağışlıdır; kar örtüsü nadiren süreklilik kazanır. Bu yıl boyu dağılan yağış rejimiyle nemli koşullar, hem tarımsal verimliliği hem de orman örtüsünün sürekliliğini sağlar. Deniz etkisi, sıcaklık dalgalanmalarını sınırlayarak – yıllık ortalama sıcaklık aralığının 6–22 °C arasında kalmasını – ve don olaylarının nadiren görülmesini mümkün kılar.

Ekonomi

Eynesil ilçesinin ekonomik yapısı, Karadeniz’in dar bir kıyı kuşağına sıkışmış topoğrafyasının sunduğu imkânlar ve sınırlamalar çerçevesinde şekillenmiş, öncelikli olarak birincil sektör odaklı bir model üzerine kuruludur. İlçe ekonomisi, dar vadi tabanlarında yoğunlaşan tarımsal faaliyetler, küçük ölçekli hayvancılık ve ormancılık ile bunların yanı sıra kıyı turizmi ve yerel ticaretin bir araya gelmesiyle örülmüş çok katmanlı bir yapı ortaya koyar.

Eynesil’de tarımsal üretimin temelini fındık ve çay oluşturur. İlçenin iklim kuşağı ve nemli toprakları, dünya fındık üretiminin önemli bir bölümünü sağlayan bu ürüne elverişli koşullar sunar. Fındık bahçeleri, eğimli yamaçlar boyunca teraslanarak kurulmuş olup, aile işletmeleri biçiminde işletilir. Çay ise kıyı şeridindeki az sayıdaki düzlük alanlarda yetiştirilir; Eynesil’e has iklim ve toprak kombinasyonu, çayın aroma ve kalitesini besleyerek ulusal pazarda yer bulmasını sağlar. Bunların yanı sıra, dar tarım kuşaklarında mısır, fasulye, patates ve bahçe bitkileri ekimi de yaygındır. Bu ürünler, öncelikle hane halkının kendi besin ihtiyacını karşılamak üzere üretilir; artan fazlalık ise köy pazarlarında takas veya satış yoluyla değerlendirileceği gibi yakın ilçelere de sevk edilir. Ayrıca, ceviz ve kiraz gibi meyve türlerinin deneme ölçekte yetiştiriciliğine dair girişimler, ekonomik çeşitliliği artırma potansiyeline işaret etmektedir.

Orman sınırlarına yakın yayla mera alanları, küçükbaş ve büyükbaş hayvancılığa ev sahipliği yapar. Aileler, yaz döneminde hayvan sürülerini yaylalara çıkartarak transhumans (yayla göçü) geleneğini sürdürür; kışın ise vadi tabanındaki ahırlarda bakımlarını gerçekleştirir. Buğday ve mısır sapları, hayvan yemi olarak kullanılırken, süt ve et üretimi hane ekonomilerine ek gelir sağlar. Arıcılık da kırsal geçim kaynakları arasında yer alır; kırsal alanlardaki zengin floraya dayalı bal üretimi, yerel kooperatifler aracılığıyla pazara sunulur.

Eynesil’in sınırları içindeki geniş orman kuşakları, odun dışı orman ürünleri potansiyelini barındırır. Mantar, yaban mersini, ısırgan otu gibi ürünlerin toplanması, hane halkına mevsimlik ek gelir sağlar. Ayrıca, odun üretimi ve kereste işlemesi, küçük ölçekli atölyelerde yürütülerek kırsal sanayiye hammadde desteği verir. Orman köylülerinin bir araya geldiği kooperatif modelleri, hem sürdürülebilir toplama tekniklerinin uygulanmasına hem de ürünlerin pazarlanmasına imkân tanır.

Karadeniz Sahil Yolu’nun ilçeden geçmesi, tarımsal ürünlerin ve ormancılık çıktılarının alıcı pazarlara ulaştırılmasını kolaylaştırır. Bölge içi ticarette, köy pazarları ve ilçe merkezindeki küçük esnaf dükkanları, gıda maddeleri, tarım gereçleri ve günlük tüketim malzemelerini temin eden temel kanalları oluşturur. Bu ticaret ağları, ekonomik dinamizmin sürekliliğini sağlayan önemli unsurlardır.

Turizm - Kültür- Turizm

Eynesil, Karadeniz’in doğu uç kesiminde, dar bir sahil şeridiyle Giresun Dağları’nın sarp yamaçları arasında sıkışmış bir ilçe olarak hem kıyı hem de iç turizm potansiyelini barındırır. Coğrafi konumu, tarihî mirası, zengin yayla kültürü ve Karadeniz mutfağının özgün lezzetleri, birbiriyle iç içe geçmiş bir turizm–kültür–gastronomi ekosistemi oluşturur.

İlçe merkezinde ve kıyı kuşağında yer alan geniş kumsal sahiller, yaz aylarında günübirlik deniz turizmine olanak tanır. Henüz turistik altyapı bakımından tam olgunlaşmamış bu sahiller, sakin deniz koşulları ve kum yapısıyla rota dışı kalmış yolcular için cazip bir alternatif oluşturur. Bununla birlikte, iç turizm ve yayla turizmi Eynesil’de ağırlık kazanmıştır. Yayla turizmi, temiz dağ havası arayan yerli ziyaretçilerin haziran–temmuz aylarında katıldığı geleneksel yayla şenlikleriyle somutlaşır. Karaovacık, Yaşmaklı ve Ağaçbaşı gibi yaylalara dört tekerlekli araçlarla üç‑dört saatte ulaşılabilmekte, otonom parklar ve mesire alanları konaklamaya ve dinlenmeye elverişli donanımla desteklenmektedir. Şenlikler kapsamında düzenlenen halk oyunları gösterileri, yöresel müzik dinletileri, “yayla ağalığı” seçmeleri ve halk el sanatları sergileri, doğa etkinliklerinin ötesinde kültürel bir platform işlevi görür.

Eynesil Kalesi, ilçenin en çarpıcı tarihî yapısı olarak, sahilden yükselen bir tepede gözetleme noktası işlevi görmüş kalıntılarıyla hem deniz hem de vadi manzarası sunar. Yakın dönemde başlatılan sınırlı restorasyon çalışmaları, kaleyi kültür turizminin ayrılmaz bir parçası haline getirmeye yönelik ilk adımı teşkil etmektedir.

Eynesil’in yerli kimliği, Çepni Türklerinin ortaçağdan bu yana sürdürdüğü yaylacılık ve hayvancılık gelenekleriyle şekillenmiştir. Örf‑âdet bakımından Giresun bölgesine benzese de, toplantılarda sergilenen geleneksel giysilerde Trabzon etkisi görülür; kadınların başörtüsü keşkân ve peştamal adı verilen renkli dokuma ürünlerden oluşur. Halk Eğitim Merkezi ve belediye işbirliğiyle açılan kurslarda iğne oyası, el dokuması kilim, yapağı halıcılığı, ahşap oymacılığı ve semercilik gibi zanaatlerin korunması, tarihî belleğin canlı tutulmasına hizmet eder. Şenlikler ve köy pazarları, kültürel kaynaşmanın yanı sıra, yerel el sanatlarının ekonomik boyutunu da güçlendirir. Misafirperverlik, Eynesil’in tarihî anlatılarında öne çıkan bir değer olarak, sosyo‑kültürel yapı içerisinde toplumsal dayanışmayı pekiştirir.

Eynesil mutfağı, Karadeniz’in temel ürün dizgesini –fındık, mısır, deniz ürünleri ve yeşil sebzeler– kendi özgün formunda yorumlar.

• Mısır Ekmeği: İnce açılan ve sacda pişirilen mısır ekmeği, kahvaltıdan akşam yemeğine kadar her öğünde sunulur; sofraların hem lezzet hem de doyuruculuk çıpasıdır.
• Hamsi ve Diğer Balıklar: Karadeniz’in hamsisi, palamudu ve mezgit gibi balıkları, taze tüketimin yanı sıra tuzlanıp kurutularak kışlık stoklara dâhil edilir; bu yöntem hem besin güvenliğini hem de dalaşlı kültürel erzliği korur.
• Yayla Çorbası: Çağdaş yayla turizmiyle yaygınlaşan ısırgan otu, maydanoz, pazı ve taze süt ürünlerinin bir araya geldiği sıcak yayla çorbaları, hem dinlendirici hem de besin değeri yüksek bir seçenek olarak öne çıkar.
• Fındık Atıştırmalıkları: Yerel fındığın yağlı ve gevrek lezzeti, tatlı‑tuzlu tariflerin yanında pesto ve ara sıcak sosların temel malzemesi olarak kullanılır.