Fennek tilkisi (Vulpes zerda), köpekgiller (Canidae) familyasının en küçük üyesi olup Kuzey Afrika’nın Sahra Çölü ve çevresindeki yarı kurak alanlarında yaşayan, çöl yaşamına uyum sağlamış bir memelidir. Gece aktif olan fennekler, genellikle böcekler, kemirgenler ve meyvelerle beslenir; su ihtiyaçlarını büyük oranda bu besinlerden karşılar. Monogam yapılarıyla bilinen bu tür, yer altına kazdıkları karmaşık tünel sistemlerinde yaşar ve IUCN tarafından “Asgari Endişe” kategorisinde sınıflandırılmaktadır.

Morfolojik Özellikler

Baş ve vücut uzunluğu 35–40 cm, kuyruk uzunluğu 18–30 cm arasında değişir. Ağırlığı genellikle 1,36 ila 1,6 kg arasındadır. En dikkat çekici fiziksel özelliği, 10–15 cm uzunluğa ulaşabilen büyük kulaklarıdır. Bu kulaklar, vücut ısısını düzenlemeye yardımcı olurken aynı zamanda kum altındaki avlarını dinlemelerine olanak tanır. Tüyleri uzun, yumuşak ve kalın yapıda olup kremden açık kahverengiye, bazen kırmızımsı tonlara sahiptir. Alt tarafları beyazdır ve kuyrukları siyah uçludur. Ayak tabanlarında bulunan kalın kürk, sıcak kumda yürüme kolaylığı ve ısı yalıtımı sağlar.

^{Fennek Tilkisi (Pexels)}

Dağılım ve Yaşam Alanı

Fennek tilkisi, Kuzey Afrika’nın tamamına yakınında ve Orta Doğu’nun bazı bölgelerinde, özellikle Sahra Çölü boyunca Moritanya’dan Sina Yarımadası’na ve Suudi Arabistan’ın kuzeyine kadar uzanan geniş bir coğrafyada yayılım gösterir. Bu tür, çoğunlukla kumla kaplı çöl ve yarı çöl habitatlarında yaşar; özellikle sabit kum tepeleri (erg) ve seyrek çalı örtüsüne sahip arid alanlar ideal yaşam alanlarını oluşturur.

Günün en sıcak saatlerinde yer altında, 3 metreye kadar derinliğe ulaşabilen serin yuvalarda dinlenirken, gece saatlerinde avlanmak üzere yüzeye çıkar. İnleri genellikle çok girişli ve dallanmış tünel sistemlerinden oluşur; bu yapılar hem ısı yalıtımı hem de avcılardan korunma işlevi görür.

Davranış ve Ekoloji

Fennek tilkisi gececil bir türdür; gündüzleri çölün aşırı sıcaklarından korunmak için yer altına kazdığı serin yuvalarda gizlenir, gece saatlerinde ise avlanmak ve beslenmek üzere yüzeye çıkar. Monogam yapıya sahip olan fennekler, genellikle 2 ila 10 bireyden oluşan aile grupları hâlinde yaşar. Her birey kendi yuvasını kullanmakla birlikte, bu yuvalar çoğu zaman birbirine yakın konumlanır veya bağlantılıdır.

Sesli iletişim repertuarları oldukça gelişmiştir; havlama, inleme, uluma ve cıvıldama benzeri çeşitli sesler çıkararak sosyal etkileşim kurar. Aynı zamanda dışkı ve idrarla alan işaretleme davranışı gösterirler. 

Beslenme

Fennek tilkisi omnivor olup beslenmesinde böcekler (özellikle çekirgeler), kemirgenler, kertenkeleler, kuşlar, yumurtalar ve çeşitli bitkisel maddeler (meyve, kökler) bulunur. Su ihtiyacını büyük ölçüde yiyeceklerinden karşılar ve çok nadiren su içer. Geceleri avlanır ve büyük kulaklarıyla avını tespit edip dört ayaklarıyla kazabilir.

Üreme

Üreme mevsimi genellikle Ocak-Şubat aylarındadır. Gebelik süresi yaklaşık 50 gün olup genellikle 2 ila 5 yavru doğurulur. Yavrular doğduklarında kördür ve gözleri 8-11 gün içinde açılır. Emzirme dönemi 9-11 haftadır ve yavrular 10 aylıkken cinsel olgunluğa erişir.

Koruma Durumu

Fennek tilkisi (Vulpes zerda), Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) tarafından "Asgari Endişe" (Least Concern) kategorisinde sınıflandırılmıştır. Türün popülasyonu genel olarak istikrarlıdır ve geniş bir coğrafi yayılım alanına sahiptir. Ancak yerel düzeyde çeşitli tehditlerle karşı karşıyadır. Özellikle Kuzey Afrika'da yaşam alanı kaybı, yasadışı evcil hayvan ticareti ve kürk için avlanma önemli tehdit unsurlarındandır.

Fas, Cezayir, Tunus ve Mısır gibi ülkelerde yasal koruma altındadır. Ayrıca CITES’in Ek II listesinde yer alarak uluslararası ticareti belirli sınırlamalara tabi tutulmuştur. Bu tür, çöl ekosisteminin doğal dengesinin korunmasında önemli bir rol oynadığı için yerel ve uluslararası düzeyde dikkatle izlenmektedir.