Fogg Davranış Modeli (Fogg Behavior Model, FBM), bireylerin belirli bir davranışı gerçekleştirmesi için üç temel unsurun aynı anda mevcut olması gerektiğini öne süren psikolojik bir çerçevedir. 2009 yılında Stanford Üniversitesi'nden Prof. Dr. B.J. Fogg tarafından geliştirilen model, davranışsal değişim stratejilerinin tasarımında kullanılmak üzere oluşturulmuştur. Modelin temel amacı, bireylerin neden belirli davranışları gerçekleştirdiğini veya gerçekleştirmediğini anlamaya yardımcı olmaktır. FBM, özellikle alışkanlık oluşumu, kullanıcı deneyimi tasarımı ve dijital davranışsal müdahalelerde sıkça başvurulan bir yaklaşımdır.

Modelin Bileşenleri

Fogg Davranış Modeli, davranışın (B – Behavior) gerçekleşmesi için üç unsurun aynı anda bir araya gelmesini şart koşar:

• Motivasyon (M): Bireyin davranışı gerçekleştirmeye olan istekliliğidir. Duygusal durumlar, hedefler, arzular ve sosyal etkenler motivasyonu etkiler. FBM’de motivasyon üç çift kutuplu boyutta ele alınır: acı-haz, umut-korku ve sosyal kabul-sosyal dışlanma.
• Yeterlilik (A – Ability): Davranışın gerçekleştirilmesindeki kolaylık veya zorluktur. Eğer bir davranış çok karmaşık veya zaman alıcı ise, birey onu gerçekleştirmekte zorlanabilir. Fogg’a göre bir davranışı basitleştirmek, motivasyonu artırmaktan daha etkilidir.
• Tetikleyici (T – Trigger): Davranışı başlatan unsurdur. Uyarı, hatırlatma veya dışsal bir işaret olabilir. Tetikleyicinin etkili olabilmesi için uygun zamanda gelmesi gerekir; kişi yeterince motive değilse ya da davranışı gerçekleştirecek yeteneğe sahip değilse, tetikleyici etkisiz kalır.

^{Fogg Davranış Modeli (dergipark)}

Davranışın Gerçekleşme Koşulları

FBM’ye göre bir davranışın gerçekleşmesi için şu üç koşulun eşzamanlı karşılanması gerekir:

B=M⋅A⋅TB = M \cdot A \cdot T

B=M⋅A⋅T

Bu formüle göre motivasyon (M) düşükse ancak yeterlilik (A) yüksekse ve güçlü bir tetikleyici (T) varsa davranış yine de gerçekleşebilir. Benzer şekilde, motivasyon yüksek ancak yeterlilik düşükse, davranışın gerçekleşmesi için daha güçlü veya daha iyi zamanlanmış bir tetikleyici gereklidir. Model, davranışsal müdahalelerin yalnızca motivasyonu artırmaya değil, yeterliliği iyileştirmeye ve doğru tetikleyicileri sunmaya da odaklanması gerektiğini savunur.

Kullanım Alanları

Fogg Davranış Modeli, dijital teknolojiler başta olmak üzere pek çok alanda uygulanmaktadır. Bu alanlar arasında öne çıkanlar:

• Dijital ürün tasarımı: Uygulamalarda kullanıcıların belirli işlevleri (örneğin, bir butona tıklamak veya geri bildirim vermek) gerçekleştirmeleri için tetikleyicilerin yerleştirilmesi.
• Sağlık davranışları: Sağlıklı yaşam alışkanlıklarının geliştirilmesi (örneğin, düzenli su içme hatırlatmaları).
• Eğitim teknolojileri: Öğrenme davranışlarının desteklenmesi için kişiselleştirilmiş bildirimler ve ödüllendirme sistemleri.
• Kamu politikaları: Bireylerin sosyal sorumluluk davranışlarını (geri dönüşüm, enerji tasarrufu) sergilemesini teşvik edici kampanyalar.