Hamas’ın 7 Ekim’de düzenlediği Aksa Tufanı Operasyonu'na İsrail’in verdiği yanıt ile büyüyen ve 15 aydan fazla süren İsrail-Hamas savaşı sonunda imzalanan ateşkes antlaşmasıdır. Anlaşma, Katar'ın başkenti Doha’da Katar, Mısır ve ABD arabuluculuğu ile yapılan görüşmeler sonucunda 15 Ocak 2025 tarihinde imzalanmıştır. 18 Mart 2025'te İsrail, Gazze Şeridi'ne yönelik gerçekleştirdiği saldırılarla anlaşmayı bozmuştur.
Görsel yapay zeka ile üretilmiştir
Çatışma Süreci
Savaş boyunca İsrail’in Gazze’de gerçekleştirdiği yoğun hava, kara ve deniz saldırıları, şehirde büyük bir yıkıma neden olmuştur. Filistin Sağlık Bakanlığı’na göre, İsrail'in 7 Ekim 2023'ten itibaren sürdürdüğü operasyonlarda Gazze'de toplam 48 bin 543 kişi hayatını kaybetmiş, 111 bin 981 kişi yaralanmıştır. Ölenlerin çoğunluğu kadın ve çocuklardan oluşmaktadır.
Bu süreçte Gazze’de elektrik, su ve ulaşım gibi altyapı sistemleri tamamen yok edilmiş; okullar ve hastaneler hizmet veremez hale gelmiştir. Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde (UCM) devam eden davalarda, İsrail’in eylemleri tarihe soykırım olarak geçmiştir. Daha önce çok kez anlaşma noktasına gelinse de İsrail tarafı her seferinde vazgeçmiştir.
Anlaşmanın Onaylanma Süreci
15 Ocak 2025
15 aydan uzun süren İsrail-Hamas savaşını sona erdirmek amacıyla yürütülen müzakereler sonucunda, ateşkes ve karşılıklı esir takası konusunda taraflar anlaşmaya varmıştır. Anlaşma, Katar'ın başkenti Doha'da Katar, Mısır ve ABD'nin arabuluculuğuyla yürütülen görüşmelerde sağlanmıştır. Ateşkesin uygulanması için üç aşamalı bir plan öngörülmüş, bu planın detayları kamuoyuna duyurulmuştur.
Anlaşma kapsamında, ateşkesin ilan edilmesi, Gazze'ye insani yardımın ulaşması, rehinelerin ve tutukluların serbest bırakılması, yerinden edilenlerin dönüşü ve Gazze'nin yeniden inşası gibi temel unsurlar yer almıştır. Buna rağmen, İsrail’in iç siyasi dinamikleri nedeniyle sürecin uygulanabilirliği tartışma konusu olmuştur.
16 Ocak 2025
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, anlaşmayı onaylamak için yapılması planlanan daraltılmış güvenlik kabinesi toplantısını ertelemiştir. Netanyahu, Hamas'ı anlaşmadaki uzlaşılara bağlı kalmamakla suçlamış ve anlaşmanın detaylarına yönelik şüpheler öne sürmüştür. Bu durum, İsrail hükümeti içinde gerilimlere yol açmıştır.
Özellikle aşırı sağcı Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir, anlaşmanın İsrail'in çıkarlarına zarar verdiğini savunarak hükümetten çekileceğini açıklamıştır. Ben-Gvir, anlaşmanın Hamas'a avantaj sağladığını ve İsrail'in Gazze'deki stratejik kazanımlarını geri aldığını iddia etmiştir. Bununla birlikte, hükümete dışarıdan destek vermeye devam edeceğini duyurmuştur. Bu süreçte, İsrail saldırıları Gazze’de devam etmiştir. Ateşkesin ilan edilmesine rağmen düzenlenen saldırılarda, Gazze'deki yerleşim alanlarında büyük kayıplar yaşanmıştır.
Gazze'deki Sivil Savunma Müdürlüğü'nün açıklamasına göre, saldırılarda 113 kişi hayatını kaybetmiş, 264 kişi yaralanmıştır. Ölenlerin 28'inin çocuk, 31'inin kadın olduğu bildirilmiştir. Bu durum, uluslararası kamuoyunda ateşkesin sürdürülebilirliği ile ilgili endişeleri artırmıştır.
17 Ocak 2025
Ertelenen güvenlik kabinesi toplantısı bu tarihte gerçekleştirilmiş ve İsrail Güvenlik Kabinesi, ateşkes ve karşılıklı esir takası anlaşmasını onaylamıştır. İsrail Başbakanı Netanyahu, rehinelerin serbest bırakılma sürecinin 19 Ocak Pazar günü başlayacağını açıklamıştır. Hamas ise anlaşmaya bağlılığını teyit etmiş ve arabulucuların çabaları sonucunda sürecin önündeki engellerin kaldırıldığını açıklamıştır. Hamas, esir değişiminin ulusal bir hedef olduğunu ve belirlenen prosedürler çerçevesinde uygulanacağını duyurmuştur.
19 Ocak 2025
Ateşkes fiilen uygulamaya konmuştur. Hamas, 3 İsrailli kadın esiri Uluslararası Kızılhaç’a teslim etmiştir. İsrail, buna karşılık olarak 90 Filistinli kadın ve çocuk esiri serbest bırakmıştır. Ancak, esirlerin serbest bırakılma süreci İsrail tarafından gecikmelerle gerçekleştirilmiştir.
20 Ocak 2025
Filistinliler, serbest bırakılan esirleri Ramallah'ta coşkuyla karşılamıştır. İsrail güçleri, esirlerin teslim edildiği alanlarda göz yaşartıcı gaz ve ses bombaları ile Filistinlilere müdahalede bulunmuştur. İsrail'in, bu tarihte Doğu Kudüs'teki bazı Filistinli esirlerin evlerine baskın düzenlediği ve gazetecilerin olay yerinden bilgi almasını engellediği bildirilmektedir.
Üç Aşamalı Antlaşma
Ateşkesin üç aşamalı planı şu şekildedir:
Birinci Aşama
Hamas, toplam 33 İsrailli rehineyi kademeli olarak serbest bırakacaktır. İsrail, her rehineye karşılık 30'u müebbet hapis cezası almış 50 Filistinliyi, ardından da 7 Ekim 2023’ten bu yana gözaltında tutulan 19 yaş altındaki tüm kadın ve çocukları serbest bırakacaktır. İsrail, Gazze'nin kuzeyindeki sivillerin evlerine dönmelerine sınırlı izin verecektir. Gazze'de altyapının yeniden imarı, elektrik ve su şebekelerinin inşası için çalışmalar başlayacaktır. Günlük 600 tıra kadar insani yardım malzemesi bölgeye giriş yapabilecek ve 50 tır yakıt taşıyabilecektir. İsrail, yaralı Filistinlilerin tedavi için Gazze dışına çıkarılmasına izin verecektir. İsrail, Gazze Şeridi'ndeki askeri güçlerini, İsrail sınırına 700 metreden fazla yaklaşmayacak şekilde geri çekecektir. İsrail Gazze'yi ikiye bölen Netzarim Koridoru ve Philadelphi Koridoru'ndan çekilecektir.
Philadelphia Koridoru (kaynak: TRT Haber)
İkinci Aşama
İkinci aşamanın detayları ilk aşama devam ederken yapılacak görüşmelerle kesinleştirilecektir. Geri kalan rehineler karşılıklı olarak serbest bırakılacaktır.
Üçüncü Aşama
Gazze'nin yeniden inşası ve altyapı çalışmalarına odaklanılacak şekilde başlatılacaktır. İsrail ve Filistin arasında cenaze değişimleri gerçekleştirilecektir.
Birinci Aşama Kapsamında Esir Takası Turları
Birinci Tur (19-20 Ocak 2025)
Hamas, 3 İsrailli kadın rehineyi Uluslararası Kızılhaç Komitesi’ne teslim etmiştir. Buna karşılık, İsrail, 90 Filistinli esiri serbest bırakmıştır. Serbest bırakılan Filistinli esirler, Ramallah, Gazze ve Doğu Kudüs’te karşılanmıştır. İsrail güçleri, serbest bırakılan Filistinlilerin evlerine baskınlar düzenleyerek kutlamaların yapılmasını engellemeye çalışmıştır. İsrail hükümeti, esir takasının devamlılığı konusunda iç tartışmalar yaşamış ve bazı bakanlar, takasın İsrail için olumsuz sonuçlar doğuracağını savunmuştur
İkinci Tur (20 Ocak 2025)
Hamas, 4 İsrailli kadın IDF askerini serbest bırakmıştır. İsrail, buna karşılık 121’i müebbet hapis cezasına çarptırılmış toplam 200 Filistinli tutukluyu serbest bırakmıştır. Filistinliler, Ramallah ve Gazze’de büyük sevinç gösterileri düzenlemiş ancak İsrail güvenlik güçleri bu kutlamaları bastırmak için müdahalede bulunmuştur.
Üçüncü Tur (30 Ocak 2025)
Hamas, 3 İsrailli rehine ve 5 Taylandlı sivil rehineyi serbest bırakmıştır. İsrail, buna karşılık 32’si müebbet hapis cezasına çarptırılmış 110 Filistinli tutukluyu serbest bırakmıştır. Serbest bırakılan rehineler arasında yaşlı ve hasta İsrailli sivillerin bulunduğu açıklanmıştır. Filistinli esirlerin aileleriyle buluşması, Batı Şeria ve Gazze’de geniş katılımlı etkinliklerle kutlanmıştır. İsrail ordusu, Doğu Kudüs ve Batı Şeria’da Filistinlilerin evlerine baskınlar düzenleyerek kutlamaları engellemeye çalışmıştır.
Dördüncü Tur (1 Şubat 2025)
Hamas, teslim edeceğini duyurduğu 3 İsrailli rehineden 2'sini Kızılhaç’a teslim etmiştir. İsrail, 90 Filistinli esiri serbest bırakacağını açıklamıştır. Bu esirler arasında 81 kişinin ağır hapis cezalarına çarptırılmış olduğu açıklanmıştır. İsrail, esirlerin serbest bırakılma sürecini geciktirmiş ve takasın sağlıklı ilerlemesine engel olmaya çalışmıştır.
Beşinci Tur (8 Şubat 2025)
Hamas, 3 İsrailli erkek rehineyi Uluslararası Kızılhaç Komitesi’ne teslim etmiştir. Buna karşılık, İsrail, 183 Filistinli esiri serbest bırakmıştır. Serbest bırakılan Filistinli esirler, Batı Şeria, Doğu Kudüs ve Gazze’de karşılanmıştır. İsrail güçleri, Beytunya beldesinde Filistinlilere göz yaşartıcı gaz ve gerçek mermi ile müdahalede bulunmuştur. Filistinli esirlerden 7’si kötü sağlık koşulları nedeniyle hastaneye kaldırılmıştır.
Altıncı Tur (15 Şubat 2025)
Hamas, Rusya-İsrail çifte vatandaşı Alexander Sasha Troufanov, ABD-İsrail çifte vatandaşı Sagui Dekel-Chen ve Yair Horn’u Uluslararası Kızılhaç Komitesi’ne teslim etmiştir. Buna karşılık, İsrail, 369 Filistinli esiri serbest bırakmıştır; bunların 36’sı müebbet hapis cezasına çarptırılmış, 333’ü ise 7 Ekim 2023 sonrası Gazze Şeridi’nden alıkonulmuş kişilerden oluşmaktadır. Filistinliler, Ramallah’taki Mahmud Derviş Müzesi önünde büyük bir kalabalıkla esirleri karşılamıştır. İsrail güçleri, Beytunya beldesinde Filistinlilere müdahale ederek kutlamaları engellemeye çalışmıştır. Filistinli esirlerden bazıları sağlık sorunları nedeniyle Han Yunus’taki Avrupa Gazze Hastanesi'ne kaldırılmıştır. Serbest bırakılan Filistinli esirler, İsrail’in kendilerine zorla giydirdiği Davut Yıldızlı kıyafetleri Gazze’ye ulaştıklarında ateşe vermiştir.
Yedinci Tur (22-27 Şubat 2025)
Hamas ile İsrail arasında varılan ateşkes ve esir takası anlaşmasının yedinci turu 22 Şubat 2025 ve 27 Şubat 2025 tarihlerinde gerçekleşmiştir. Bu turda hayatta olan 6 İsrailli erkek esirin tamamı 22 Şubat tarihinde Uluslararası Kızılhaç ekiplerine teslim edilmiştir. İsrailli Tal Shoham ve Avera Mengistu, sabah saatlerinde Gazze Şeridi’nin Refah kentinde Kızılhaç’a teslim edilirken, Omer Shem-Tov, Eliya Cohen ve Omer Wenkert Gazze Şeridi’ndeki Nusayrat Mülteci Kampı’nda teslim edilmiştir.
Hamas, İsrail’in 7.turda Filistinli esirleri serbest bırakmasını geciktirdiğini ve anlaşmayı ihlal ettiğini duyurmuştur. 22 Şubat tarihinde serbest bırakılması beklenen 641 Filistinli esir ise gecikmeli olarak 27 Şubat'ta serbest bırakılmıştır. Bu turun tamamlanmasıyla, anlaşmanın birinci aşamasında salıverilmesi gereken 33 İsrailli esirin tamamı teslim edilirken, serbest kalan Filistinlilerin sayısı 1776'ya yükselmiştir.
Esir takasının yedinci turunda Hamas, esirleri Uluslararası Kızılhaç ekiplerine teslim ediyor, 22 Şubat 2025 - Anadolu Ajansı
İsrail Ordusunun Netzarim Koridoru'ndan Çekilmesi
İsrail ordusu 9 Şubat 2025 tarihinde, Hamas ile varılan ateşkes anlaşması kapsamında, Gazze Şeridi'ni kuzey-güney hattında ikiye bölen Netzarim Koridoru'ndan çekilmiştir. Bu çekilme, ateşkes anlaşmasının bir parçası olarak gerçekleştirilmiştir. Netzarim Koridoru, İsrail'in Kasım 2023'te Gazze'de başlattığı kara işgali sırasında oluşturulmuş ve Gazze'yi kuzey ve güney olarak ikiye ayıran stratejik bir hat haline gelmiştir. İsrail ordusu, bu koridoru oluşturmak için yaklaşık 600 yapıyı yıkarak bölgeyi kontrol altına almıştır. İsrail'in çekilmesiyle birlikte, daha önce yerlerinden edilen Filistinliler, Netzarim Koridoru üzerinden yaya ve araçlarıyla kuzey ve güney arasında geçiş yapmaya başlamıştır.
Hamas-İsrail Esir Cenazesi Teslimi (20 Şubat 2025)
Hamas, 20 Şubat 2025 tarihinde, İsrail saldırılarında hayatını kaybeden dört İsrailli esirin cenazesini Uluslararası Kızılhaç Komitesi’ne teslim etmiştir. Teslim edilen cenazeler arasında Oded Lifshitz, Shiri Bibas ve çocukları Ariel ile Kfir Bibas bulunmaktadır.
İsrail ordusu, cenazeleri Kızılhaç'tan teslim alarak kimlik tespiti için bir sağlık merkezine götürmüştür. Hamas, esirlerin İsrail’in hava saldırıları sonucu öldüğünü açıklamış ve teslim sırasında bu durumu afişlerle duyurmuştur. İsrail, esirlerin ölümünden Hamas’ı sorumlu tutarken, Hamas ise İsrail’in yoğun bombardımanının esirlerin ölümüne neden olduğunu savunmuştur. Anlaşma gereğince, cenazelerin teslim edilmesine karşılık olarak İsrail’in 22 Şubat 2025’te bir grup Filistinli esiri serbest bırakması öngörülmektedir.
Ateşkes Sürecindeki Gelişmeler (Şubat 2025)
Esir Takası Sürecindeki Aksamalar
10 Şubat 2025 tarihinde Hamas’ın askeri kanadı İzzeddin el-Kassam Tugayları, 15 Şubat’ta gerçekleştirilmesi beklenen esir takasını, İsrail’in ateşkes anlaşmasındaki taahhütlerini yerine getirmediği gerekçesiyle askıya aldığını duyurmuştur. Hamas, İsrail’in ateşkes anlaşmasının dört temel maddesini ihlal ettiğini belirtmiştir: Gazze'nin kuzeyine dönecek Filistinlilerin geçişini geciktirmiştir, Gazze'deki sivillere yönelik saldırılarını sürdürmüştür, Barınma malzemelerinin girişini engellemiştir, Tıbbi malzeme ve ilaç girişini geciktirmiştir. Bu gelişme üzerine İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, güvenlik teşkilatlarıyla istişarelerde bulunmuştur. Netanyahu, esir takasının tamamlanmasını sağlamak amacıyla toplantı gerçekleştirmiştir ancak sürecin belirsizliği İsrail kamuoyunda tepkilere yol açmıştır.
İsrail’in Askeri Hazırlıkları
İsrail'de aşırı sağcı Yahudi Gücü Partisi lideri Itamar Ben-Gvir, İsrail ordusunun Gazze'de insani yardım malzemeleri dahil her şeyi vurması gerektiğini savunmuştur. Ben-Gvir, X hesabından yaptığı açıklamada, Hamas'ın 15 Şubat'ta gerçekleştirilmesi beklenen 6'ncı tur esir takasını ikinci bir emre kadar askıya aldığını duyurmasının ardından Gazze'ye yeniden şiddetli saldırılar düzenlenmesi gerektiğini öne sürmüştür. Protestolar ve İç Tepkiler Hamas’ın esir takasını askıya almasının ardından Tel Aviv’de yüzlerce kişi Netanyahu hükümetinden esir takası anlaşmasını tamamlamasını talep etmiştir. Göstericiler, İsrail Savunma Bakanlığı önünde yolları kapatarak protesto düzenlemiştir. Eylemlerde “Hepsini geri getirin” yazılı dövizler taşınmış ve “Netanyahu anlaşmayı bozdu” şeklinde sloganlar atılmıştır. Esir yakınları, hükümetten süreci hızlandırmasını ve esirlerin sağ salim geri getirilmesini istemiştir.
Uluslararası Tepkiler
ABD Başkanı Donald Trump, Beyaz Saray’da yaptığı açıklamada, Gazze'deki tüm esirlerin cumartesi günü öğle vaktine kadar serbest bırakılmaması halinde ateşkesin iptal edilmesi gerektiğini söylemiştir. Trump, "Sonra kıyamet kopsun" ifadesini kullanmıştır.
İkinci Aşama Müzakerelerinde Mevcut Durum
Gazze’de ateşkes ve esir takası anlaşmasının ikinci aşama müzakereleri planlanan tarihte başlamamıştır. Anlaşmaya göre ikinci aşama görüşmelerinin birinci aşamanın yürürlüğe girmesinden 16 gün sonra, yani 3 Şubat 2025’te başlaması gerekirken, İsrail hükümeti Doha’ya heyet göndermeyi 2 Şubat’ta ertelemiş ve süreci geciktirmiştir. İsrail heyeti 8 Şubat’ta Doha’ya gitmesine rağmen, kendilerine ikinci aşamayı müzakere etme yetkisi verilmemiş, yalnızca birinci aşamanın uygulanmasını görüşmekle yetkilendirilmiştir.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, süreci bilinçli olarak sabote etmekle suçlanmış, iç politikadaki baskılar ve sağcı koalisyon ortaklarının anlaşmaya yönelik itirazları nedeniyle müzakereler ağır ilerlemiştir. Netanyahu’nun, ABD Başkanı Donald Trump’ın Orta Doğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff ile koordinasyon halinde, 16 Şubat’ta kabineyi toplayarak ikinci aşama müzakerelerini ele alacağı açıklanmıştır.
Ateşkesin Sonlanması (18 Mart 2025)
İsrail, 18 Mart 2025 tarihinde ateşkesi bozarak Gazze Şeridi’ne geniş çaplı hava ve kara saldırıları başlatmıştır. İsrail ordusu, sabah saatlerinde Gazze'nin kuzeyinden güneyine kadar birçok noktayı hedef alarak yoğun bombardıman gerçekleştirmiştir. Han Yunus, Gazze kenti ve Nusayrat Mülteci Kampı gibi bölgeler başta olmak üzere, sivil yerleşim alanları, mülteci çadırları, okullar ve hastaneler saldırıların ana hedefleri olmuştur. İsrail’in düzenlediği bu saldırılar sonucunda yüzlerce kişi hayatını kaybetmiş ve yaralanmış ve Gazze’de büyük bir insani kriz meydana gelmiştir.
