Gestasyonel diyabet (Gebelik Diyabeti), gebelik sırasında ilk kez ortaya çıkan veya gebelik esnasında teşhis edilen, kandaki şeker seviyelerinin normalin üzerine çıkması durumudur.

Oluşma Örgüsü

Gebelikte anne vücudunda, bebeğin gelişimini desteklemek amacıyla hormonlarda değişiklikler olur. Bu hormonlar, insülinin etkisini azaltarak kan şekerinin yükselmesine neden olabilir. Normalde pankreas, insülin salgısını artırarak bu dengeyi sağlar. Ancak bazı kadınlarda pankreas bu talebi karşılayamaz ve kandaki glukoz seviyesi artar. Bu durum gestasyonel diyabet olarak adlandırılır. Genellikle gebeliğin 24 ile 28. haftaları arasında ortaya çıkar ve çoğu kadında belirti vermez, bu yüzden düzenli tarama testleriyle saptanması önemlidir.

Görülme Sıklığı ve Risk Faktörleri

Gestasyonel diyabet, dünyada gebeliklerin yaklaşık %5 ila %10’unda görülürken, bazı bölgelerde bu oran %15’e kadar çıkabilir. Türkiye’de ise yapılan çalışmalar, oranların %7 ile %15 arasında değiştiğini göstermektedir. Bu hastalık, anne adayları için ciddi bir sağlık problemi olabilir çünkü hem annenin hem de bebeğin sağlığını etkiler. Gestasyonel diyabet gelişme riski bazı durumlarda artar. Örneğin, ailesinde diyabet öyküsü olan kadınlar, özellikle anne veya babasında Tip 2 diyabet bulunanlarda risk yüksektir. Ayrıca obezite ya da fazla kilolu olmak, gebelik öncesinde vücut kitle indeksinin 30’un üzerinde olması, daha önce büyük bebek doğurmuş olmak, polikistik over sendromu gibi hormonal bozukluklar ve ileri yaş (35 yaş üzeri) gibi faktörler riski artırır. Daha önceki gebeliklerde gestasyonel diyabet geçirmiş olan kadınlarda da bu durum tekrar edebilir.

Nedenleri

Gebelikte plasenta, bebeğin gelişimini desteklemek için çeşitli hormonlar salgılar. Bu hormonlar arasında özellikle plasental laktogen, progesteron, kortizol, büyüme hormonu ve prolaktin yer alır. Bu hormonlar insülinin etkisini azaltarak insülin direnci oluşturur. İnsülin direnci, vücudun insüline karşı duyarlılığının azalması demektir. Böylece pankreas, kan şekerini dengelemek için daha fazla insülin üretmek zorunda kalır. Eğer pankreas yeterince insülin salgılayamazsa, kan şekerinde artış olur ve gebelikte diyabet ortaya çıkar. Bu mekanizma doğal olarak her gebede olur fakat sadece bazı kadınlarda pankreasın yetersiz kalması nedeniyle gestasyonel diyabet gelişir. Ayrıca genetik faktörler ve çevresel etkenler de rol oynar.

Belirtiler

Gestasyonel diyabet çoğunlukla belirti vermeyen bir hastalıktır. Bu nedenle gebelikte şeker yükleme testleri ve glukoz tolerans testleri tanı için çok önemlidir. Ancak bazı kadınlarda aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir:

• Sürekli ve aşırı susama hissi
• Normalden daha sık idrara çıkma
• Sebepsiz yorgunluk hali
• Ani ve aşırı açlık duygusu
• Bulanık görme gibi göz sorunları

Bu belirtiler bazen gebelikte yaşanan diğer sorunlarla karışabilir, bu yüzden testlerle kesin tanı konması gerekir.

Tanı

Gestasyonel diyabet tanısı koymak için en yaygın kullanılan yöntem, gebelikte 24 ile 28. haftalar arasında yapılan tarama testleridir. İlk aşamada, 50 gram glukoz yüklemesi uygulanır ve bir saat sonra kan şekeri ölçülür. Eğer bu değer 140 mg/dL’nin üzerinde ise, ileri test olarak 100 gram oral glukoz tolerans testi (OGTT) yapılır. Bu testte, açlık, 1., 2. ve 3. saatlerde kan şekeri ölçülür. Bu dört ölçümden en az ikisi belirlenen sınır değerlerin üzerindeyse gestasyonel diyabet tanısı konur. Bazı sağlık kuruluşları 75 gramlık tek aşamalı OGTT(oral glukoz tolerans testi) yöntemini de kullanmaktadır. Tanı için kullanılan kriterler uluslararası ve ulusal kılavuzlarca belirlenmiştir ve hamilelerin düzenli aralıklarla kontrol edilmesi önerilir.

^{Kan Şekeri Testi. (pexels)}

Anne ve Bebek Açısından Riskler

Gestasyonel diyabet kontrol altına alınmazsa anne ve bebekte çeşitli komplikasyonlara yol açabilir. Anne açısından preeklampsi (gebelikte yüksek tansiyon), fazla kilo alımı ve sezaryen doğum ihtiyacı artabilir. Doğum sonrası anne, ilerleyen yıllarda Tip 2 diyabet geliştirme açısından yüksek risk altındadır. Bebek açısından ise kan şekeri yüksekliği, aşırı büyüme (makrozomi), doğum sırasında travmatik yaralanmalar ve doğum sonrası kan şekeri düşüklüğü gibi problemler ortaya çıkabilir. Ayrıca solunum problemleri, sarılık, ve uzun vadede obezite ile diyabet riskinde artış gözlenebilir.

Doğum Sonrası İzlem

Gestasyonel diyabetli kadınlarda doğum sonrası kan şekeri seviyelerinin normalleşip normalleşmediğinin takibi önemlidir. Genellikle doğumdan 6 ile 12 hafta sonra 75 gram OGTT testi ile anne değerlendirilir. Eğer test sonucu normalse, anne yine de diyabet açısından yüksek risk grubunda sayılır. Bu nedenle, 1 ila 3 yılda bir düzenli olarak diyabet taraması yapılması önerilir. Aynı zamanda sağlıklı yaşam alışkanlıklarının sürdürülmesi, kilo kontrolü ve düzenli egzersiz önem taşır.

Uyarı: Bu maddede yer alan içerik, yalnızca genel ansiklopedik bilgi amacı taşımaktadır. Buradaki bilgiler tanı koyma, tedavi etme ya da tıbbi yönlendirme amacıyla kullanılmamalıdır. Sağlıkla ilgili konularda karar vermeden önce mutlaka bir hekime veya uzman sağlık personeline danışmanız gerekmektedir. Bu bilgilerin tanı veya tedavi amacıyla kullanılması sonucunda doğabilecek durumlardan madde yazarı ve KÜRE Ansiklopedisi herhangi bir sorumluluk kabul etmez.