Haleplibahçe Mozaik Müzesi, Türkiye’nin Şanlıurfa ilinde yer almakta olup Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi yerleşkesi içinde konumlanmıştır. Müze, Urfa Kalesi’nin eteklerinde, tarihi Haleplibahçe bölgesinde inşa edilmiştir. Müzede, Roma dönemine ait yerinde korunmuş mozaikler ve mimari kalıntılar sergilenmektedir. Müze, kalıcı ve yerinde teşhir anlayışıyla öne çıkan örneklerden biri olarak planlanmıştır.

^{Haleplibahçe Mozaik Müzesi (KültürPortalı)}

Tarihçe ve Keşif Süreci

2006 yılında yapılan arkeolojik kazılar sırasında, mozaik taban kalıntılarına ulaşılmış ve bu keşifler doğrultusunda bölge arkeolojik sit alanı olarak korunmaya alınmıştır. Roma dönemine ait bu kalıntıların korunması amacıyla hem mozaiklerin yerinde sergilenmesini sağlayacak hem de ziyaretçilere açık bir alan oluşturacak şekilde Haleplibahçe Mozaik Müzesi kurulmuştur.

Mozaik Koleksiyonu ve Temalar

Müze, özellikle tematik ve işçiliğiyle dikkat çeken zemin mozaikleriyle öne çıkar. Amazon kadın savaşçılarına dair mozaikler, koleksiyonun önemli bir bölümünü oluşturur. Bu mozaiklerde Penthesileia, Hippolyte, Melanippe ve Antiope gibi mitolojik figürlerin av ve savaş sahneleri yer alır. Mozaiklerde kullanılan çok renkli taşlar ve cam tesseralarla oluşturulan gölgeleme ve detay çalışmaları, dönemin mozaik sanatındaki teknik yeterliliği yansıtmaktadır.

Müzedeki diğer önemli temalardan biri, Aşil (Akilleus) mitine dayalı sahnelerdir. Bu sahnelerde Aşil’in çocukluğu, eğitim süreci ve savaşlara katılımı gibi anlatılar görsel olarak aktarılmıştır. Aşil’in, Skyros Adası’nda kadın kılığına girdiği sahneler gibi detaylı anlatımlar, Roma sanatında nadir karşılaşılan örneklerdendir.

Mimari ve Sergileme

Müze, mozaiklerin yerinde korunmasına olanak sağlayan modern bir mimariyle inşa edilmiştir. Yapının üstü cam ve çelik konstrüksiyonla kaplanarak hem doğal ışığın kullanımı hem de koruma sağlanmıştır. Ziyaretçilerin taban mozaiklerine zarar vermeden gezebileceği platformlar yerleştirilmiş, bu sayede hem görsel hem de koruyucu bir sergileme planı uygulanmıştır

Sergilenen Önemli Eserler

Amazonlar Villası

Amazonlar Villası, kazılarda tespit edilen Amazon tasvirleri nedeniyle bu adla anılmaktadır. Yapı doğu-batı doğrultusunda ters "T" biçimli plana sahiptir. Giriş doğu yönündedir. İki iç avlu arasında simetrik olarak yerleştirilmiş dikdörtgen bir salon ve çevresinde konumlanmış odalardan oluşur. Villanın ön avlusundan apsisli bir koridora, oradan da ana salona geçilmektedir. Ana salonun karşısında yer alan dikdörtgen planlı odanın tabanında "Avlanan Amazonlar" temalı mozaik yer almaktadır.

^{Amazonlar Villası (Kültür Portalı)}

Orfeus Mozaiği

Orfeus Mozaiği, daha önce yurt dışına çıkarılmış olup Dallas Sanat Müzesi’nden Türkiye’ye iade edilmiştir. Mozaik, Frig başlığı takmış Orfeus'u sağa dönük şekilde oturmuş ve lir çalarken betimlemektedir. Sol tarafında aslan, ayı, leopar ve domuz gibi etçil hayvanlar, sağ tarafında ise dağ keçisi ve at gibi otçul hayvanlar görülmektedir. Sol üst köşede kuş figürleri yer almakta, tüm canlılar Orfeus’un çaldığı müziği dinlemektedir. Dikdörtgen biçimindeki mozaikte Süryanice bir yazı bulunmaktadır. MS 194 yılına tarihlenen eser, Edessa/Urfa mozaikleri arasında en erken tarihli olanıdır. Mozaikte ayrıca sanatçı Bar Saged’in ismi yer almaktadır. Eserin orijinal olarak bir kaya mezarının zemininde bulunduğu bilinmektedir.

Ktisis Mozaiği

Ktisis Mozaiği, Amazonlar Villası ile ilişkilendirilen ve koruyucu bir figür olarak değerlendirilen Ktisis'in büstünü tasvir eder. Ktisis’in başında inci ve altın görünümlü taşlarla süslenmiş bir taç, kulaklarında altın halkalı inci görünümlü küpeler yer alır. Boynunda sarı, yeşil ve kahverengi taşlardan oluşan bir gerdanlık vardır. Elleriyle göğsünün üstünde Roma ayak ölçüsünü (yaklaşık 29.7 cm) temsil eden gri renkli bir ölçü aleti tutmaktadır. Giysisi sarı bir pelerin ve gri bir stola ile temsil edilmiştir. Mozaikte ayrıca Ktisis’in iki yanında yeşil örtülerle kaplı payeler (sütun elemanları) yer almaktadır.

Akilleus’un Hayatı Mozaiği

Villanın ana salonunun zemininde yer alan dikdörtgen panoda Akhilleus’un hayatına dair mitolojik sahneler işlenmiştir. Mozaikte betimlenen sahneler sırasıyla şunlardır:

• Bebek Akhilleus’un dadısının kucağında oluşu
• Annesi Thetis’in Akhilleus’u Styks Irmağı’na daldırması
• Genç Akhilleus’un annesiyle vedalaşması
• Kader tanrıçaları Moira’ların Akhilleus’un yaşam ipini bükmesi
• Bilge sentor Kheiron tarafından eğitimi
• Akhilleus’un Troia Savaşı’na gidişi ve annesi Thetis’in onu izlemesi

Panonun çevresindeki bordürde ise müzik yapan figürler, kırsal yapı unsurları, koşan, duran ve otlayan atlar, koyunlar ve boğalar yer almaktadır. Söz konusu mozaik hem mitolojik anlatım hem de figürlü bezeme açısından önemli bir eserdir.

^{Akilleus’un Hayatı Mozaiği (Kültür Portalı)}

Kültürel ve Arkeolojik Önemi

Haleplibahçe Mozaik Müzesi, Roma dönemine ait mozaiklerin yerinde sergilendiği bir yapıdır. Müze, arkeolojik buluntuların korunmasını ve ziyaretçilere sunulmasını amaçlayan bir mimari anlayışla tasarlanmıştır. Koleksiyonda yer alan Amazonlar Villası, Orfeus Mozaiği, Ktisis Mozaiği ve Akilleus’un Hayatı Mozaiği gibi eserler, döneme ait ikonografi, üretim teknikleri ve tematik düzenlemeler hakkında bilgi sağlamaktadır. Söz konusu eserler, bölgedeki Roma dönemi yerleşimlerinin kültürel ve sanatsal uygulamalarını belgelemektedir.