Hatice Nüzhet Gökdoğan, Türkiye’de astronomi ve matematik alanlarında akademik çalışmalar yürüten ilk kadın bilim insanlarından biri olarak tanınmaktadır. Cumhuriyet döneminde eğitim alanında yurt dışı burslarıyla yetişmiş, akademik kariyerini İstanbul Üniversitesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi gibi kurumsal yapılarda sürdürmüştür. Gökdoğan’ın bilimsel faaliyetleri, kurumsal görevleri ve dernek çalışmalarına katkıları, Türkiye’deki kadın akademisyenler için öncü bir örnek teşkil etmektedir.

Doğumu ve Ailesi

Hatice Nüzhet Gökdoğan, 14 Ağustos 1910 tarihinde İstanbul’un Fındıklı semtinde doğdu. Babası Tümgeneral Mehmet Zihni Toydemir, annesi Nehibe Toydemir’dir.

Eğitim Hayatı

İlk ve Ortaöğrenim

İlköğrenimine 1917 yılında Beyoğlu Tünel’deki Alman Mektebi’nde başladı. 1919 yılında Bezmi Alem İnas Sultanisi'ne (İstanbul Kız Lisesi) yatılı olarak geçti. Bir süre Şişli Lisan Mektebi’nde eğitim gördü. 1923 yılında Erenköy Kız Lisesi’nde yatılı öğrenimine devam etti ve 1928 yılında fen şubesinden mezun oldu.

Yükseköğrenim

1928 yılında Millî Eğitim Bakanlığı bursu ile Fransa’ya gönderildi. Lyon Kız Lisesi’nde Fransızca öğrenimi gördü, ardından Lyon Erkek Lisesi’nde ileri matematik (Mathématiques Supérieures ve Spéciales) sınıflarında eğitim aldı.

1932 yılında Lyon Üniversitesi'nde matematik lisansını tamamladı. 1933 yılında Paris Üniversitesi'nde fizik eğitimine başladı ve "Diplóme d’Études Supérieures" diplomasını aldı. Aynı yıl Paris Gözlemevi'nde staj yaptı.

Akademik Kariyeri

İstanbul Üniversitesi

1934 yılında İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi Kürsüsü'ne ilk Türk doçenti olarak atandı. 1937 yılında, "Contributions aux Recherches sur l’Existence d’une Matière Obscure Interstellaire Homogène Autour du Soleil" başlıklı doktora tezini tamamladı. Bu tez, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi'nin kayıtlarında "bir numaralı doktora tezi" olarak yer aldı.

İstanbul Teknik Üniversitesi

1936–1946 yılları arasında İstanbul Teknik Üniversitesi'nde matematik doçenti olarak görev yaptı ve bu kurumda çalışan ilk kadın akademisyen oldu.

Profesörlük ve Senatörlük

1 Aralık 1948'de İstanbul Üniversitesi Senatosu tarafından profesörlüğe yükseltildi ve üniversitenin ilk kadın senatörü oldu.

Dekanlık

1954 yılında İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi dekanlığına seçildi. Bu görevde bulunan ilk kadın dekan oldu ve görevini 1956 yılına kadar sürdürdü.

Kürsü ve Bölüm Başkanlığı

1958 yılında Astronomi Kürsüsü başkanlığına getirildi. Bu görevde 22 yıl boyunca bölüm ve kürsü başkanlığı yaptı.

Bilimsel Çalışmaları ve Katkıları

Gözlemevi Çalışmaları

1936 yılında İstanbul Üniversitesi bahçesinde kurulan gözlemevinin kurulmasında yer aldı.

Güneş lekeleri ve küçük gezegenlerin gözlemleri üzerine çalışmalar yürüttü. Lyot filtresinin Türkiye'ye kazandırılmasına öncülük etti.

Uluslararası Çalışmalar

1951–1952 yıllarında ABD’de Ann Arbor, McMath-Hulbert Gözlemevi, Wilson Dağı ve Palomar Dağı Gözlemevlerinde çalışmalarda bulundu.

1952’de Roma’da düzenlenen Uluslararası Astronomi Birliği toplantısına katıldı.

Fransa Meudon ve Nice, İsviçre Basel ve İtalya Asiago Rasathaneleri ile ortak araştırma projeleri yürüttü.

Bilimsel Dernekler ve Kuruluşlar

1948 yılında Türk Matematik Derneği’nin kurucuları arasında yer aldı.
1949 yılında Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği'nin kurucularından oldu ve çeşitli dönemlerde başkanlık yaptı.
1954 yılında kurulan Türk Astronomi Derneği’nin kuruluşunda bulundu ve 20 yıl başkanlık yaptı.
Uluslararası Astronomi Birliği'nin Türkiye temsilciliği ve çeşitli komisyonlarında üyelik görevlerinde bulundu.

Akademik Etkinlikler

1971 yılında Kepler Sempozyumu'nu, 1978 yılında Silivri'de II. Ulusal Astronomi Kongresi'ni düzenledi. Bu toplantılar Türkiye'de ulusal gözlemevi fikrinin doğmasına katkı sağladı.

Eserleri

Telif Eserleri

Contributions aux Recherches sur l’Existence d’une Matière Obscure Interstellaire Homogène Autour du Soleil (1937, doktora tezi)
Dünyanın Yapısı (1940)
Astronomi (1947, lise ders kitabı)
Spektroskopiye Giriş (1978)
Kozmografya (1952, W. Gleissberg ile birlikte)

Çeviri Eserleri

William M. Smart, Küresel Astronomi
P. Aubert ve G. Papelier, Liseler İçin Cebir Temrinleri
Georges Bruhat, Fizik Mekanik Dersleri
T. Royds, Astrofizik Dersleri
W. Gleissberg, Astronomi Ders Kitabı
Henry Norris Russell, Raymond Smith Dugan, John Quincy Stewart, Astronomi
E. Mosnat, Analitik Geometri Problemleri
L. Motz ve A. Duveen, Astronomide Temel Bilgiler

Makale ve Bildiriler

Güneş lekeleri, yıldızlararası madde, yıldız atmosferleri ve bilim tarihi gibi konularda çok sayıda ulusal ve uluslararası bilimsel makale ve bildiri yayımlamıştır.

Özel Hayatı

Hatice Nüzhet Gökdoğan, Prof. Dr. Mukbil Gökdoğan ile evliydi. İki çocuk sahibidir. Çocukları profesör olarak akademik kariyerlerini sürdürmüştür.

Ölümü

Hatice Nüzhet Gökdoğan, 23 Nisan 2003 tarihinde 93 yaşında İstanbul’da vefat etmiş ve Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedilmiştir.