Hekimoğlu Ali Paşa Camii, İstanbul’un Fatih ilçesine bağlı Cerrahpaşa Mahallesi’nde, Hekimoğlu Ali Paşa ve Kızılelma caddelerinin kesiştiği noktada yer alır. Cami, I. Mahmud döneminde sadrazamlık yapmış olan Hekimoğlu Ali Paşa tarafından 1734–1735 (H. 1147) yıllarında Çuhadar Ömer Ağa ve Hacı Mustafa Ağa gözetiminde yaptırılmıştır. Hekimoğlu Ali Paşa, dönemin önemli devlet adamlarından biri olup hayır eserleriyle tanınır. İstanbul’un çeşitli semtlerinde çeşmeler ve tekkeler de inşa ettirmiştir.

Tarihçe

Caminin inşası Lâle Devri’nin ardından gerçekleşmiş, klasik Osmanlı mimarisine bağlı kalınarak yapılmıştır. Yapı, dini ve sosyal ihtiyaçları karşılamak üzere bir külliye bünyesinde planlanmıştır. Yapıldığı dönemde vakıf anlayışı çerçevesinde hizmet veren cami ve külliye, halkın ibadet, eğitim ve temel ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak tasarlanmıştır.

^{Hekimoğlu Ali Paşa Camii  ( Yapay Zeka Desteği İle Oluşturulmuştur )}

Mimari Özellikler

Hekimoğlu Ali Paşa Camii, kesme küfeki taşından yapılmıştır. Harimi kareye yakın dikdörtgen planlıdır. Ortada, altı pâyeye oturan büyük bir kubbe yer alır ve bu kubbeyi mihrap yönünde yerleştirilmiş altı yarım kubbe destekler. Bu mimari düzenleme, klasik Osmanlı cami plan anlayışını sürdürmektedir.

Harim kısmında mihrap ve minber mermerden yapılmıştır. Giriş kapısının üst kısmında, Enderunlu Servet Osman Efendi tarafından yazılmış mermer bir kitabe bulunur. Camiye kuzeyden giriş sağlayan revaklı avlu, kemerli ve sütunlu bir yapıya sahiptir. Avlunun ortasında şadırvan yer alır. Minare, tek şerefeli olup klasik üsluptadır. Kuzey cephedeki hünkâr kasrı, devlet erkânı için özel bir ibadet alanı olarak tasarlanmıştır.

Külliye Bileşenleri

Hekimoğlu Ali Paşa Külliyesi, caminin yanı sıra tekke (Abdal Yâkub Tekkesi), kütüphane, türbe, sebil, şadırvan ve çeşitli çeşmelerden oluşmaktadır.

Kütüphane, caminin giriş cephesinde, üst katta yer almakta olup 1740 yılında faaliyete başlamıştır. İçinde 299 yazma eser bulunmakta, kitapların bir bölümü bugün Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi ve cami kütüphanesinde muhafaza edilmektedir.

Türbe, Hekimoğlu Ali Paşa’ya ait olup caminin avlu kısmında yer alır.

Sebil, caddeden erişilebilecek biçimde yerleştirilmiş, halka su dağıtımı için tasarlanmıştır.

Şadırvan, cami avlusunun merkezindedir.

Çeşmeler, külliyenin farklı noktalarına yerleştirilmiş, estetik ve işlevsel yapılar olarak hizmet vermiştir.

Bazı külliye yapıları zaman içinde yıkılmış olsa da cami, türbe, sebil, kütüphane ve şadırvan gibi ana bölümler günümüze kadar ulaşmıştır.

Restorasyon Çalışmaları

1986 yılında caminin türbe ve sebili, cemaatin desteğiyle aslına uygun şekilde restore edilmiştir. 2023 yılında ise Fatih Belediyesi tarafından külliyeye ait çeşme restore edilmiştir. Bu restorasyon kapsamında cephedeki plasterler temizlenmiş, çimentolu eklentiler çıkarılarak özgün taşlarla tamamlanmış, statik sorunlar giderilmiştir. Aynı yıl cami kapısının taş kayıpları onarılmış ve yeniden monte edilmiştir. Dış avlu kapısının restorasyonu ise ihale sürecindedir.