II. Evkâf Apartmanı, Ankara ilinin Altındağ ilçesi sınırlarında, Ulus semtinde yer alan erken Cumhuriyet dönemi yapılarından biridir. Adını, inşasını üstlenen Vakıflar İdaresi’nden almaktadır. “İkinci Evkâf Apartmanı” olarak anılmasının nedeni, aynı idareye ait birinci apartmanın ardından inşa edilmesidir. Kent merkezinde konumlanması, yapının dönemin idari ve ticari işlevlerini destekleyen bir mimari örnek olarak ele alınmasına olanak tanımaktadır.

^{II. Evkâf Apartmanı (AA)}

Tarihsel Arka Plan

II. Evkâf Apartmanı’nın mimari projesi, Türkiye’de millî mimarlık anlayışının önde gelen temsilcilerinden Mimar Kemalettin Bey tarafından hazırlanmıştır. Proje hazırlık süreci 1926-1927 yıllarına uzanmakta olup, inşaatı 1928-1930 yılları arasında tamamlanmıştır. Yapı, Cumhuriyet’in ilanından sonraki dönemde başkent Ankara’da yürütülen şehirleşme politikalarının bir parçası olarak, gelir getirici bir yatırım amacıyla planlanmıştır. Dönemin ekonomik koşulları içinde vakıf mülklerinden elde edilecek kira gelirleriyle kamu hizmetlerinin desteklenmesi hedeflenmiştir. Bu bağlamda apartman, hem konut hem de ticaret işlevini bir arada barındıran bir yapı olarak tasarlanmıştır.

^{II. Evkaf Apartmanı (TRT 2)}

Mimari Üslup ve Dönem Özellikleri

II. Evkâf Apartmanı, Birinci Ulusal Mimarlık Akımı’nın biçimsel ilkeleriyle inşa edilmiştir. Bu akım, Osmanlı klasik mimarisine özgü öğelerin modern yapı teknikleriyle bütünleştirildiği bir anlayışa dayanır. Yapı genel kütle oranlarında simetrik bir düzen hâkimdir. Cephelerde dengeli pencere açıklıkları, saçak altı silmeleri, kademeli taş söveler ve sınırlı ölçüde süsleme detayları kullanılmıştır.

Yapı betonarme taşıyıcı sisteme sahip olup, bu özellik onu geleneksel kagir yapılardan ayırır.

Cephelerde taş ve sıva birlikte kullanılmış, düşeyde pilastr benzeri yüzey bölmeleriyle görsel bir ritim sağlanmıştır. Köşe bölümlerinde fasche adı verilen kırıklı plan düzeni uygulanmıştır. Çatı geniş saçaklı olarak tasarlanmış, bu biçim hem cepheye oran dengesi kazandırmış hem de yağıştan koruma işlevi üstlenmiştir.

Plan Kurgusu ve Mekânsal Düzenleme

Yapı, bodrum kat dahil toplam yedi katlı olarak düzenlenmiştir. Zemin kat ticari kullanım için planlanmış, dükkânlar ve bir kahvehane burada yer almıştır. Üst katlarda konut işlevi öne çıkmaktadır. Birinci katta ayrıca tiyatro salonu konumlandırılmış, bu mekân yapının sosyal kullanımını desteklemiştir.

Konut katları, merkezi bir avlu etrafında biçimlenmiştir. Bu düzen, iç mekânların doğal ışık ve hava almasını sağlamaktadır. Her katta sekiz daire bulunmaktadır. Odalar dış cepheye, servis hacimleri ise avluya yönlendirilmiştir. Dört giriş, dört merdiven ve dört asansörle ulaşım sağlanmıştır. Plan şeması, o dönem için yenilikçi sayılan bir apartman tipolojisini temsil etmektedir.

Kullanım Amacı ve İşlevsel Özellikler

II. Evkâf Apartmanı, Vakıflar İdaresi tarafından gelir getirici nitelikte tasarlanmıştır. Alt katlardaki ticaret birimleri ve üst katlardaki kiralık konutlar bu amaca hizmet etmiştir. Ayrıca tiyatro salonu, yapıya kültürel bir boyut kazandırmış ve dönemin sosyal yaşamına katkı sağlamıştır. Bu yönüyle apartman, Cumhuriyet’in ilk yıllarında başkentte oluşturulmaya çalışılan çok işlevli şehir yapısının bir örneğini oluşturmuştur.

Yapısal Detaylar

Yapının taşıyıcı sistemi betonarme karkas olarak planlanmıştır. Bu sistem, 1920’li yıllarda Türkiye’de yeni uygulanmaya başlanan modern yapı tekniklerinden biridir. Döşemeler ve merdivenler betonarme olarak inşa edilmiştir. İç mekânlarda sade süsleme tercih edilmiş, ahşap doğramalar ve demir korkuluklar işlevsel biçimde kullanılmıştır. Avlu cephesinde yer alan demir korkuluklarda geometrik desenli döküm elemanlar görülür.

^{II. Evkâf Apartmanı (AA)}

Koruma Durumu ve Güncel Kullanım

II. Evkâf Apartmanı, erken Cumhuriyet dönemi yapı mirasının önemli örnekleri arasında yer almaktadır. Şehrin güncel modern dokusu içinde özgün mimari kimliğini koruyarak varlığını sürdürmektedir. Mimari bütünlüğünü büyük ölçüde muhafaza etmesi nedeniyle, erken Cumhuriyet dönemi mimari mirasının günümüze ulaşan örneklerinden biri olma özelliğini taşımaktadır. ^【1】 

Yapı, Ankara Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 30 Mayıs 2024 tarihli 155 no’lu ve 31 Ekim 2024 tarihli 170 no’lu toplantı gündemlerinde “ Tescilli Evkaf II Apartmanı ” olarak anılmıştır; bu kayıtlar doğrultusunda yapı tescilli kültür varlığı kapsamında korunmaktadır. ^{【2】 【3】}