Kafkas Cephesi, I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya İmparatorluğu arasında Doğu Anadolu ve Kafkaslar bölgesinde açılan askeri çatışma hattıdır. Bölgenin coğrafi ve stratejik önemi, Osmanlı-Rus ilişkilerinde uzun süredir devam eden gerilimlerin yoğunlaştığı bu cephede savaşın şiddetli biçimde yaşanmasına yol açmıştır. Kafkas Cephesi, özellikle Sarıkamış Harekâtı ile tarihe geçmiş olup, her iki taraf için de büyük askeri ve insani kayıplar verilmiştir.
Tarihî Arka Plan
Kafkaslar, I. Dünya Savaşı öncesinde Osmanlı ve Rus İmparatorlukları arasında stratejik bir sınır bölgesi olarak önem taşımaktaydı. Bölge, aynı zamanda çeşitli etnik grupların yaşadığı karmaşık bir coğrafya olması sebebiyle siyasi açıdan da istikrarsızdı. Osmanlılar, Rusya’nın güney sınırlarını kontrol altına alarak doğudaki güç dengesini değiştirmeyi hedefliyordu. Ruslar ise Kafkaslar üzerinden Osmanlı topraklarına yönelik tehditleri bertaraf etmek ve Kafkaslar’da nüfuzlarını güçlendirmek istiyorlardı.
Bu çatışma ortamında, özellikle 1914 sonlarında savaşın başlamasıyla Osmanlı İmparatorluğu, Rusya ile cephe açarak Doğu Anadolu’da askerî harekât başlattı. Her iki taraf da bölgedeki güçlerini artırmak ve karşı tarafı geri püskürtmek için hazırlıklara girişti.
Kafkas Cephesi'nin Açılması
Kafkas Cephesi, 1914 yılında Osmanlı ordusunun Rus kuvvetlerine karşı harekât başlatmasıyla aktif hale geldi. Cephe hattı, Doğu Anadolu’dan başlayıp Kafkasya’ya kadar uzanıyordu. Osmanlı ordusunun amacı, Rusların doğrudan Anadolu içlerine ilerlemesini engellemek ve bölgedeki Rus hakimiyetini kırmaktı. Ruslar ise Kafkasya’da Osmanlı varlığını sınırlandırmak ve savaşta avantaj sağlamak için bölgeyi savunmaya aldılar.
Sarıkamış Harekâtı
Kafkas Cephesi’nin en kritik ve trajik bölümü, 1914-1915 kışında gerçekleşen Sarıkamış Harekâtı’dır. Osmanlı 3. Ordusu Komutanı Enver Paşa’nın talimatıyla planlanan harekât, Rus kuvvetlerini beklenmedik bir saldırıyla geri püskürtme hedefi taşıyordu. Ancak harekât, bölgenin aşırı soğuk iklim koşulları, yetersiz lojistik destek ve kötü planlama nedeniyle ağır kayıplarla sonuçlandı. Yaklaşık 60.000 Osmanlı askerinin donarak veya hastalık nedeniyle hayatını kaybettiği bu harekât, cephe tarihinde önemli bir dönüm noktasıdır.
Sarıkamıştaki Bazı Askerlerimiz (Türk Tarih Kurumu)
Diğer Önemli Çatışmalar ve Gelişmeler
Sarıkamış’tan sonra cephede çeşitli küçük ve orta ölçekli çatışmalar devam etti. 1915 ve 1916 yıllarında hem Osmanlı hem de Rus kuvvetleri, bölgedeki hakimiyetlerini korumak için saldırı ve savunma harekâtları gerçekleştirdi. Bu dönemde bölgede yaşayan yerel halk ve etnik gruplar da savaşın etkisiyle çeşitli direniş hareketlerine sahne oldu. Coğrafyanın zorlu koşulları, hem askeri harekâtların planlanmasını hem de lojistik desteği zorlaştırdı.
Cephe’nin Sonuçları ve Tarihî Önemi
Kafkas Cephesi, I. Dünya Savaşı boyunca Osmanlı-Rus mücadelesinin önemli bir boyutunu oluşturdu. Sarıkamış Harekâtı gibi trajik deneyimler, Osmanlı ordusunun doğudaki gücünü önemli ölçüde zayıflattı. Cephe sonunda, Rusya’da yaşanan 1917 Devrimi ve bunun ardından imzalanan Brest-Litovsk Antlaşması ile Rusların savaş dışı kalması, cepheyi etkisiz hale getirdi. Kafkas Cephesi’nin kapanması, bölgedeki güç dengelerini değiştirdi ve savaş sonrası sınırların şekillenmesinde rol oynadı.
Kafkas Cephesi Tanıtılıyor (Okan Aydoğan)
