Karaağaç Eski Tren Garı, Türkiye'nin Edirne iline bağlı Karaağaç Mahallesi'nde yer alan, 20. yüzyıl başlarında inşa edilen ve günümüzde Trakya Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi olarak hizmet veren tescilli bir gar binasıdır. Yapı, İstanbul’u Avrupa’ya bağlayan demiryolu hattının önemli duraklarından biri olarak tasarlanmıştır ve inşa edildiği dönem itibarıyla mimari, ulaşım ve siyasi tarih açısından önem taşımıştır.

^{Karaağaç Eski Tren Garı (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı)}

İlk Gar Binası (1872)

Bölgede demiryolunun faaliyete geçmesiyle birlikte inşa edilen ilk gar binası 1872 yılında yapılmıştır. Bu ilk yapının mimari detaylarına doğrudan ulaşılamamaktadır ancak dönem kartpostalları ve çeşitli kaynaklarda yer alan görseller aracılığıyla bilgi edinilmektedir. Söz konusu yapı, bugünkü gar binasının bulunduğu alanda yer almakta olup açılış töreninin de burada yapıldığı belirtilmektedir. Daha sonra Trakya Üniversitesi’ne bağlı sosyal tesis olarak kullanılan yapının, ilk istasyon binası olduğu ileri sürülmektedir.

Yeni Gar Binası (1914-1930)

Mevcut Karaağaç Garı, Şark Demiryolları Şirketi adına Mimar Kemalettin Bey tarafından neoklasik üslupta tasarlanmıştır. Yapım yılı konusunda farklı kaynaklarda çeşitli tarihler verilmekle birlikte, tasarımın II. Meşrutiyet’in ilk yıllarına, inşaatın ise 1911-1912 veya 1912-1913 yıllarına ait olduğu belirtilmektedir. Yapı, genel olarak 1914 yılında tamamlanmıştır ancak I. Dünya Savaşı ve ardından yaşanan siyasi gelişmeler nedeniyle ancak 1930 yılında hizmete girebilmiştir. Gar binası, 1959 yılında kapsamlı bir onarım geçirerek iç mekânları yeniden düzenlenmiştir.

Mimari Özellikleri

Karaağaç Tren Garı, üç katlı, dikdörtgen planlı ve yaklaşık 80 metre uzunluğunda bir yapıdır. Mimari üslubu neoklasik olarak tanımlanmakta olup İstanbul’daki Sirkeci Garı örnek alınarak inşa edilmiştir. Planlarda kullanılan ölçü birimi "mikyas"tır. Binanın planı, Mimar Kemalettin Bey’in özgün tasarımına dayanmaktadır. Ancak 1959 yılında, onarım amacıyla bu planın bir kopyası üzerinden değişiklikler yapılmıştır. Lojmanlara bağımsız banyo birimleri eklenerek alt katlardaki bekleme salonları, lokanta, bagaj ve bilet gişesi bölümleri yeniden düzenlenmiştir.

Garın Kullanımı ve Terk Edilme Süreci

Edirne-İstanbul hattının yön değiştirmesiyle birlikte, 4 Ekim 1971 tarihinde Karaağaç Garı’nın kullanımına son verilmiştir. 1974 Kıbrıs Harekâtı sırasında bina ileri karakol olarak kullanılmıştır. 16 Haziran 1977 tarihinde Maliye Bakanlığı tarafından satın alınarak, Edirne’de yeni kurulan Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi’ne devredilmiştir. Takip eden yıllarda Trakya Üniversitesi tarafından misafirhane, derslik ve rektörlük binası olarak kullanılmış; 2017 itibarıyla Güzel Sanatlar Fakültesi olarak hizmet vermeye başlamıştır.

Trakya Üniversitesi Kullanımı ve Koruma

Günümüzde Karaağaç Eski Tren Garı, Trakya Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nin eğitim yapısı olarak kullanılmaktadır. Demiryollarına ait diğer yapılar da üniversite bünyesinde çeşitli bölümlerce işlevsel amaçlarla değerlendirilmektedir. Yapının tarihi, mimari ve kentsel dokusu korunmuş; bakım ve restorasyon çalışmaları kapsamında özgün niteliğiyle günümüze ulaştırılmıştır.

Nostaljik Kara Tren ve Turistik İşlev

Gar binasının yanında yer alan raylar üzerinde sergilenen nostaljik kara tren, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları’na ait “55020” numaralı iki vagonlu tren olup, fotoğraf çekim amacıyla düzenlenmiş bir turistik objedir. Özellikle turizm sezonu öncesinde bakım ve temizlik işlemleri yapılmaktadır. Ziyaretçiler, gar binası ile trenin birlikte oluşturduğu sahnede fotoğraf çekmeyi tercih etmektedir. Bu alan, hem Edirneliler hem de kenti ziyaret eden turistler için sembolik bir çekim noktasıdır.

^{Kara Tren (AA)}

^{Kara Tren (Kültür Portalı)}

Fotoğraf Turizmi ve Mevsimsel Kullanım

Karaağaç Tren Garı, sonbahar mevsiminde özellikle fotoğraf tutkunlarının ilgisini çeken bir açık hava mekânı olarak işlev görmektedir. Edirne’de sarı ve kahverenginin hâkim olduğu doğa örtüsü, gar yapısı ve kara trenle birleşerek kentsel ve doğal peyzajı birleştiren bir fotoğraf alanı oluşturmaktadır. Gar binası, bu yönüyle kent estetiği ve kültürel bellek açısından çok sayıda görsel belgede yer almaktadır.

Tarihi Önemi

Karaağaç Tren Garı, Osmanlı’dan Cumhuriyet dönemine geçişte demiryolu ulaşımının bölgedeki yansıması ve Şark Demiryolları ağına dâhil oluşunun bir göstergesi olarak önem taşımaktadır. Yapı, mimar Kemalettin Bey’in eserleri arasında yer alması bakımından Türk mimarlık tarihi içinde kayda değerdir. Ayrıca 20. yüzyıl başında İstanbul’u Avrupa’ya bağlayan ana demiryolu güzergâhının en batıdaki önemli duraklarından biri olmuştur.

Güncel Durum

Karaağaç Eski Tren Garı, günümüzde eğitim, kültür ve sanat faaliyetlerine ev sahipliği yapmaktadır. Yapı ve çevresi, hem üniversiteye ait etkinlik alanı hem de kentsel hafızanın taşıyıcısı olarak kullanılmaktadır. Mülkiyeti Trakya Üniversitesi’ne ait olup akademik personel, öğrenciler ve ziyaretçiler tarafından aktif olarak kullanılmaktadır.