Karaköy Yeraltı Cami, İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde, Karaköy vapur iskelesine yakın bir konumda yer alan tarihi bir camidir. Özellikle mimarisi ve tarihiyle dikkat çeken bu cami, İstanbul'daki diğer camilerden farklı olarak yer altına inşa edilmiştir. Yeraltı Camii, hem İstanbul'un hem de Osmanlı İmparatorluğu'nun önemli dini yapılarından biri olup, hem bir ibadethane olarak hem de sahip olduğu tarihi ve kültürel değerleriyle ön plana çıkmaktadır.
Yeraltı Cami (Kaynak: Coğrafi Geziler)
Tarihi ve Dönüşümü
Karaköy Yeraltı Cami'nin bulunduğu alan, Bizans döneminde Haliç’e gemi girişini engellemek amacıyla inşa edilen Galata Hisarı'nın (Kastellion) bodrum katıdır. Bu yapının, İstanbul kuşatıldığı sırada Bizanslılar tarafından Haliç'e çekilen zincirin bir ucu olarak kullanıldığı bilinmektedir. İstanbul’un fethinden sonra, Osmanlı İmparatorluğu tarafından depo, cephanelik ve su sarnıcı gibi farklı amaçlarla kullanılmaya devam edilmiştir.
17.yüzyılda, Osmanlı dönemi alimlerinden biri olan Nakşibendi Şeyh Mehmet Efendi, rüyasında bu bölgede sahabeleri görmüş, bunun sonucunda mahzende sahabe kabirlerinin olduğu ortaya çıkmıştır. Bu keşif, caminin inşa edilmesinin temelini atmıştır. 1750'lerde, Sultan I. Mahmut’un sadrazamı Köse Bahir Mustafa Paşa tarafından mahzenin içine yerleştirilen sahabe kabirleri ile birlikte camiye dönüştürülmesi için çalışmalar başlatılmıştır. Böylece, 1753-1756 yılları arasında Karaköy Yeraltı Camii, resmi olarak ibadete açılmıştır.
Mimari Yapı
Karaköy Yeraltı Camii, dikdörtgen bir plana sahip olup, 54 adet kalın taşıyıcı paye üzerine oturtulmuş tonozlardan oluşan bir yapıya sahiptir. Bu tonozlar, yapının üst kısmını örten yarım kubbelerle desteklenmiştir. Caminin iç mekanı, diğer camilerden farklı olarak, doğal ışık yerine, yalnızca deniz tarafındaki duvarlardan alınan ışık ile aydınlanır. İç mekanda, sahabe kabirleri de dahil olmak üzere birçok tarihi ve dini öğe bulunmaktadır. Camiye iki farklı yönden giriş yapılabilir: Biri Karaköy iskelesi tarafındadır, diğerine ise Karaköy meydanı tarafından ulaşılabilen çıkmaz bir sokağın sonunda yer alan merdivenlerden inerek giriş sağlanır. Camiye ilk adım attığınızda, geleneksel yüksek kubbeli camiler yerine, alçak tavanlı ve loş bir atmosferle karşılaşılır. Bu farklılık, yapının yeraltında olmasının bir yansımasıdır.
Yeraltı Cami. (Kaynak: https://edition.cnn.com/travel/ancient-secret-places-hidden-under-turkey/index.html)
Sahabe Kabirleri
Cami, içinde barındırdığı sahabe kabirleriyle de önemli bir dini değer taşır. Yapının içinde Amr bin As, Vehb bin Hüseyra ve Süfyan bin Uyeyne gibi Emeviler döneminde İstanbul kuşatmasına katılan sahabelerin makamları bulunmaktadır. Bu makamlar, camiye dönüşüm sırasında I. Mahmut tarafından sandukalarla işaretlenmiş ve koruma altına alınmıştır. Caminin en önemli özelliklerinden biri, burada medfun bulunan şahsiyetlerin, İstanbul kuşatması sırasında şehit düşen sahabeler olmasıdır.
Sahabe Kabirleri (Kaynak: Sabah)
Zaman İçindeki Kullanımı
Karaköy Yeraltı Camii, sadece bir ibadethane olmanın ötesinde, İstanbul'da çok sayıda ziyaretçiye ev sahipliği yapan bir dini merkezdir. 1932 yılında burada, ilk Türkçe Kur'an-ı Kerim'in okunduğu yer olarak tarihe geçmiştir. Yeraltı Camii, aynı zamanda Eyüp Sultan Cami'nden sonra İstanbul’daki en fazla ziyaret edilen kutsal mekanlardan biridir.
Günümüzdeki Durum
Bugün Karaköy Yeraltı Camii, hala aktif bir ibadethane olarak hizmet vermektedir. Yapının üstünde, Osmanlı dönemine ait olan ve "Kurşunlu Köşk" olarak bilinen bir yapı bulunur. Caminin restorasyonu 1985 yılında yapılmış ve orijinal mimari öğeler korunarak günümüze taşınmıştır. Cami, Karaköy Vapuru ve çevresindeki önemli yapılarla birlikte, İstanbul’un tarihi dokusunun önemli bir parçasıdır. Ziyaretçileri, hem dini bir deneyim hem de İstanbul’un tarihine tanıklık etmek için buraya gelebilirler. Karaköy Yeraltı Camii, tarih boyunca farklı işlevler üstlenmiş ve farklı dinamiklerle şekillenmiş bir yapıdır. Hem tarihsel hem de dini anlamda derin bir geçmişi olan bu cami, İstanbul'daki diğer camilerden farklı olarak, yeraltı yapısının verdiği özel atmosfer ile benzersiz bir deneyim sunmaktadır.
