Kars Türk Çoban Köpeği, Türkiye’nin Kars iline özgü, büyük ve güçlü yapılı bir sürü koruma köpeğidir. Gri ve kum renginde tüyleri olan bu ırk, zorlu iklim koşullarına karşı yüksek dayanıklılık ve termal direnç gösterir. Kars platosunun sert coğrafi ve iklimsel koşullarında nesiller boyunca çobanlar tarafından korunarak geliştirilmiş olan Kars Türk Çoban Köpeği, hem sürü koruma köpeği hem de evcil hayvan olarak işlev görür. Kendine has özellikleri ve bölgesel bağları Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından da tescillenmiş olup menşe adı olarak korunmaktadır.
Kars Türk Çoban Köpeği (Kültür Portalı)
Coğrafi İşaret Süreci ve Kullanım Koşulları
“Kars Türk Çoban Köpeği” coğrafi işareti için başvuru 3 Mayıs 2001 tarihinde (C2001/003) yapılmış, tescil ise 10 Aralık 2002 tarihinde “Menşe Adı” statüsüyle, 40 numara ile gerçekleştirilmiştir. Tescil ettiren kurum, Gemlik/Bursa’daki Askeri Veteriner Okulu ve Eğitim Merkezi Komutanlığı’dır. Coğrafi sınır olarak yalnızca Kars il sınırları içinde doğmuş, yetişmiş ve bakım süreci bu bölgede tamamlanmış bireyler bu tanıma dahildir; menşei Kars’tır.
“Kars Türk Çoban Köpeği” ibaresi ile menşe adının kullanımı, köpeğin tanıtımında, belge ve tanıtım materyallerinde zorunludur ve bu ibare ambalaj ya da tanıtım materyallerinde yer almalıdır. Denetim ve sorumluluk, Askeri Veteriner makamlarının kontrolünde yürütülmekte olup, bu durum doğrudan Türk Patent tarafından tanımlanmıştır.
Teknik ve Genetik Özellikler
Kars Türk Çoban Köpeği, Kangal ırkına benzer fiziksel özellikler taşısa da özgün olarak Kars platosunda şekillenmiş, kendine has niteliklere sahip yerli bir ırktır. Bu köpekler büyük yapılıdır; gri veya kum rengi tüylere, güçlü bir kemik yapısına ve yüksek termal dirence sahiptir. Türk Patent belgesinde yer alan teknik tanımlamada bu özelliklerin, köpeğin menşeiyle olan bağı açıkça vurgulanmaktadır.
Irkın kökeni, yüksek rakımlı bozkır coğrafyasına dayanır ve çobanlar tarafından nesiller boyunca korunarak bugüne kadar getirilmiştir. Sert iklim koşulları ve bölgenin topografik yapısı, bu köpeklerin genetik olarak dayanıklı ve çevresine uyumlu bireyler haline gelmesinde etkili olmuştur. Bu özgün ırka dair köken ve gelişim sürecini belgeleyen çeşitli akademik ve kurumsal kaynaklar bulunmaktadır.
Irkın Rolleri ve Yerel Uygulama
Kars Türk Çoban Köpeği, tipik olarak sürü koruma köpeği olarak kullanılmakta olup hem evcil hayvan hem de işlevsel bir yardımcı olarak değerlendirilmektedir. Menşe adı başvurusu sürecinde bu köpeğin sadece fiziksel değil, aynı zamanda yerel toplumla kurduğu işlevsel bağ da teknik kullanım bilgileriyle birlikte vurgulanmıştır.
Bakım süreçleri ve soy kütüğü takibi veterinerlik otoriteleri tarafından yürütülmektedir. Ancak, coğrafi işaret kapsamında bu hayvanlar için özel bir resmi denetim mekanizması bulunmamaktadır. Bu durum, koruma ve sürdürülebilirlik açısından veteriner kurumlarının sorumluluğunu ön plana çıkarmaktadır.
Bölgesel Kimlik ve Tescilin Yansımaları
Kars Türk Çoban Köpeği, Türkiye'de hayvan kökenli coğrafi işarette ilk örneklerden biridir ve "Menşe Adı" korumasıyla tescil edilmiştir; bu durum hem ulusal hem yerel düzeyde güçlü bir marka değeri oluşturma amacı güder. Coğrafi işaretli hayvan ırkları genelde gıda ürünlerinden farklı değerlendirilmekte olup, bu ilk tescil örnekleri ulusal politikalarda tartışma konusu olmuştur.
